„Íslenzk æska vakna þú!“ Orðræða íslenskra þjóðernissinna á fjórða áratugnum

Abstract

Fasimi var mjög móðins á millistríðsárunum og spruttu fasískar hreyfingar og flokkar upp eins og gorkúlur í löndum Evrópu. Ísland var að sjálfsögðu engin undantekning og hér starfaði Þjóðernishreyfing Íslendinga og Flokkur þjóðernissinna, sem klauf sig frá Þjóðernishreyfingunni. Þó að hvorugum flokknum hafi tekist að vinna hylli kjósenda og enginn úr þeirra röðum hafi komst í valdastöðu eru þjóðernissinnar merkilegur hluti af stjórnmála og hugmyndasögu Íslands sem er vert að skoða. Í fyrri hluta ritgerðinnar er fjallað um fræðilega umræðu um skilgreingu á fasisma og þær fjölmörgu kenningar sem eru til um eðli hans. Í ritgerðinni er svo fyrst og fremst stuðst við skilgreiningu breska sagnfræðingsins Roger Griffin á fasisma sem byltingarsinnaða öfga-þjóðernisstefnu þar sem endurfæðing þjóðar og sköpun nýs samfélags er höfuð markmiðið. Í seinni hluta ritgerðarinnar er orðræða þjóðernissinna, eins og hún birtist í málgögnum þeirra, greind og skoðað hvernig hún passar inn í þær skilgreiningar sem var unnið með í fyrri hlutanum. Þjóðernisinnar eru settir í alþjóðlegt samhengi með því að skoða hvernig þeir skrifuðu um svipaðar hreyfingar erlendis og fjallað um það hvernig þeir brugðust við ásökunum um það að stefna þeirra væri þýsk frekar en íslensk. Einnig eru hugmyndir þjóðernissinna um stöðu kvenna greindar og skoðað hvort gyðingahatur hafi ríkt meðal þeirra.