is Íslenska en English

Lokaverkefni (Meistara)

Háskóli Íslands > Hugvísindasvið > Meistaraprófsritgerðir - Hugvísindasvið >

Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/23586

Titill: 
  • Ég vil heldur skilja við þann sem ég elska heldur en að lifa í ósamlyndi alla ævi. Skilnaðarlöggjöf, umfang og ástæður hjónaskilnaða á Íslandi 1873-1926
Námsstig: 
  • Meistara
Útdráttur: 
  • Viðfangsefni ritgerðarinnar er tvíþætt, annarsvegar viðhorf til skilnaða og gildandi skilnaðarlöggjöf og hins vegar umfang og ástæður hjónaskilnaða á Íslandi á árabilinu 1873–1926. Hjónaskilnaðir hér á landi er efni sem lítið hefur verið rannsakað af sagnfræðingum og byggir rannsóknin á frumheimildum úr skjalasöfnum í Þjóðskjalasafni Íslands. Á rannsóknartímabilinu var hægt að sækja um skilnað fyrir dómstólum eða í gegnum danska leyfisveitingakerfið og Stjórnarráð Íslands frá 1904. Kynin höfðu jafnan
    aðgang að skilnaði og af sömu ástæðum. Fram að gildistöku nýrra skilnaðarlaga árið 1922 dæmdu dómstólar í skilnaðarmálum samkvæmt skilnaðarákvæðum hjónabandsgreina Friðriks II. Danakonungs frá 16. öld en stjórnvöld gáfu út leyfisbréf til skilnaða á grundvelli tilskipana og lagaboða danska leyfisveitingakerfisins. Frjálslynd skilnaðarskilyrði danska leyfisveitingakerfisins, sem mótuðust um aldamótin 1800 undir
    áhrifum frá upplýsingarstefnunni og veraldlegum náttúrurétti, hafði að geyma alla þætti sem skilnaðarlöggjöf nútímans byggir á og lifðu áfram í skilnaðarlögum sem lögfest voru hér á landi og annars staðar á Norðurlöndum á fyrstu áratugum 20. aldar. Á rannsóknartímabilinu sóttu 735 hjón um skilnað og samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar var tíðni lögskilnaða á hverja 100 giftingar fremur stöðug á fyrri hluta rannsóknartímabilsins. Lítilsháttar aukning varð upp úr aldamótunum 1900 en skilnuðum
    fjölgaði mest eftir 1920. Tíðni lögskilnaða var svipuð á Íslandi, Svíþjóð og Noregi en hæst í Danmörku. Flest skilnaðarmál hér á landi – sem og í Danmörku og Noregi – komu til úrlausnar í gegnum leyfisveitingakerfið en dómskilnaðir voru fáir. Helsta ástæða lögskilnaða hér á landi var ósamlyndi/ólíkt geðslag hjóna en brotthlaup maka var önnur
    algengasta ástæða skilnaða. Konur hér á landi eins og kynsystur þeirra annars staðar á Norðurlöndum áttu oftar frumkvæði að skilnaði en karlar og var kynbundinn munur á ástæðum skilnaða ekki mikill. Óháð efnahag og stétt var forsjá barna oftast falin mæðrum. Eftir skilnað höfðu konur fjárforræði og rétt á meðlagsgreiðslum með börnum frá fyrrverandi eiginmönnum sínum. Hér eins og í öðrum löndum voru skilnaðir algengastir í þéttbýli og einkum þó í Reykjavík og voru hjón úr efri lögum samfélagsins líklegri til að skilja en hjón úr öðrum hópum samfélagsins en einnig voru skilnaðir meðal
    verkamanna í höfuðstaðnum algengir. Mjög sennilega hafa margir af þeim einstaklingum, sem skildu á árabilinu 1873–1926, verið í hópi þess fjölda fólks sem í kringum aldamótin 1900 flutti úr sveitunum til Reykjavíkur í leit að nýjum tækifærum í lífinu.

  • Útdráttur er á ensku

    The objectives of this thesis are twofold: first to analyze attitudes towards divorce and current divorce legislation, and second to establish the extent and causes of legal marital dissolution (separation and divorce) in Iceland in the period 1873–1926. The history of divorce has received little scholarly attention in Iceland. This study is based mainly on primary sources from the National Archives of Iceland. During the period under study it was possible to obtain a divorce by court decision or an administrative separation and divorce through the Danish licensing system and, from 1904, from the Icelandic government. Men and women had equal access to divorce and on same grounds. Until a new divorce law was enacted in 1922, the court decreed divorce according to the divorce formulations of Frederik II’s Marriage Ordinance from the late sixteenth century, but authorities granted license for separations and divorces based on statutes and decrees of the Danish licensing system. The liberal trends in Danish policies in the late nineteenth century under the influence of enlightenment and modern natural law theory, making divorce more accessible, became the basis of the divorce legislation enacted in the Nordic countries at the beginning of the twentieth century. During the period 1873–1926 in Iceland, 735 couples filed or petitioned for marital dissolution. Divorce rates per 100 marriages remained at a relatively stable level in the first part of the research period, and rose slightly after the turn of the nineteenth century, but increased mostly after 1920. Divorce rates in Iceland were similar to those in Sweden and Norway, but were considerably higher in Denmark. As in Denmark and Norway, divorces by court decisions were fewer than administrative divorces in Iceland. Incompatibility was the major cause of divorce in Iceland and secondly, desertion of spouse. Women in Iceland as in the other Nordic countries were more active petitioners for divorce than men. Regardless of social and economic status, the women were generally granted custody of the children. After divorce, women gained economic independence and were awarded child maintenance from their ex-husband. Divorces in Iceland were, as in other countries, an urban phenomenon. Most of the divorced couples lived in the capital Reykjavík, and couples from the higher social strata were more prone to divorce than couples from other social strata. Divorces were also common among unskilled workers living in the capital. It is likely that many of those individuals who divorced in the period 1873–1926 were among the large number of people who at the turn of the nineteenth century migrated from the rural areas to Reykjavík in search of new opportunities.

Athugasemdir: 
  • Sagnfræði- og heimspekideild hefur samþykkt lokaðan aðgang að þessari ritgerð í eitt ár.
Samþykkt: 
  • 16.1.2016
URI: 
  • http://hdl.handle.net/1946/23586


Skrár
Skráarnafn Stærð AðgangurLýsingSkráartegund 
MA Brynja Björnsdóttir.pdf3.45 MBOpinnHeildartextiPDFSkoða/Opna