Aðferðir leikskólakennara við að draga fram sjónarmið barna og stuðla að þátttöku þeirra í lýðræðislegu leikskólastarfi

Abstract

Í Aðalnámskrá Leikskóla (2011) er settur þungi á að börn eigi að fá að taka virkan þátt í skólastarfinu þar sem sjónarmið þeirra eigi að fá hljómgrunn og hafa vægi. Saman vinna starfsfólk, foreldrar og börn að settum markmiðum og koma einnig að mati á skólastarfinu. Lagt er upp með að börnin fái að alast upp í lýðræðislegu samfélagi þar sem meðal annars er lögð áhersla á gagnrýna hugsun, uppgötvun einstaklingsins, virkni og merkingarsköpun. Þegar litið er yfir þróunarsögu leikskólans og sjónum beint að þeim námskrám og lögum um leikskóla sem unnið hefur verið eftir í gegnum tíðina má sjá þess dæmi að snemma er farið að minnast á að börn eigi að hafa áhrif í leikskólastarfi og að leita eigi eftir sjónarmiðum þeirra. Markmiðið með rannsókninni var að kanna hvaða aðferðir íslenskir leikskólar eru að nota til að fá fram sjónarmið barna og stuðla að þátttöku þeirra með lýðræði að leiðarljósi. Einnig var ætlunin að skoða hvernig sjónarmið barna væru nýtt til að hafa áhrif á framkvæmd skólastarfsins. Tekin voru einstaklingsviðtöl við sjö leikskólakennara sem starfa í þremur leikskólum. Niðurstöður sýna að leikskólakennarnir segjst nota virka hlustun í öllu daglegu starfi. Opnar spurningar eru notaðar markvisst daglega og lagt er upp með að miklar samræður eigi sér stað við börnin, hlustað er á samræður barnanna og lesið í leik þeirra. Áhugasvið þeirra er kortlagt og miðað er við að vinna með áhuga þeirra. Leikskólakennarnir telja að hlutverk kennarans sé að grípa áhugann, virkja hann og finna honum farveg inni í starfinu. Í þátttökuleikskólunum eru notaðar skráningar til að draga fram sjónarmið barnanna en þeir eru komnir mismunandi langt í því ferli. Að mati leikskólakennaranna hafa börnin mikil áhrif á skipulag og framkvæmd í skólastarfinu. Það er hlustað og leitað eftir sjónarmiðum þeirra og þau tekin til greina hvort sem varðar daglegt starf eða stærri breytingar sem taka til skipulags skólastarfsins. Börnin hafa því áhrif þótt að leikskólakennararnir séu þeir sem að taki endanlegar ákvarðanir. Aðkoma barnanna að innra mati á leikskólastarfinu er í þróun á öllum leikskólunum sem tóku þátt í rannsókninni. Varðandi þátttöku í leikskólastarfi draga viðmælendur fram að kenna þurfi börnum strax að taka þátt og vera virk í starfinu. Á það bæði við um þátttöku í leik, daglegu starfi og því að koma fram fyrir önnur börn og segja sínar skoðanir. Séu börn óvirk þarf að þeirra mati að grípa inn í. Það er skoðun kennaranna að séu börnin að vinna út frá áhuga sínum og fái að velja og hafa áhrif á viðfangsefni sín þá séu þau ánægð og virk í daglegu starfi.

There is an emphasis on children’s active participation in preshcool activities and policy where their point of view is heard and valued. All concerned parties, including teachers, parents and children, work together towards common objectives of preshool activities and they all take part in evaluating these activities. The goal is for children to grow up in a democratic community with an emphasis on critical thinking, individual discoveries, active participation and creating meaning. The objective of this research is to determine what methods Icelandic preschools are using in order to elicit children’s point of view and encourage their participation in preschool activities. In addition, this research aims to discover how the child’s perspective is utilized to affect preschool activities. Seven preschool teachers from three seperate preschools were interviewed for this purpose, using a non-standardised method. It appears that all seven teachers apply active listening during all daily activities. They ask purposeful open-ended questions on a daily basis and set out to converse with the children, listen to their conversations and decipher their play activities. The teacher’s role is to discover the children’s interests, activate them and find them a suitable course in the preschool activities. The preschools in this research all use pedagogical documentation to expose children’s point of view and some are further along the path than others. According to the teachers, the children are very influential in organising and implementing preschool policy and activities. Their opinions are listened to and taken into account when activities are organised or changes planned. They have an influence but not complete control. These methods are in stages of development in all preschools involved in this research. Concerning participation in play and other daily activities, the teachers point out that children need to be taught how to participate and be active in these activities. This also applies to how to treat others and give their opinion. In cases where children are inactive in the preschool environment, it is the teacher’s role to take measures to support them. The teachers in this research believe that when children are interested in their work and get to have an influence on preschool activities, they are happy and active in their daily activities.