Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/2228
Umræðan um inngöngu í Evrópusambandið (skammstafað ESB) hefur stigmagnast á Íslandi á undanförnum árum og misserum. Aðallega hefur þessi umræða eða rökræða snúist um
sjávarútvegsmál og sjálfstæðismál þjóðarinnar en minna um landbúnaðarmál. Innan ESB hafa landbúnaðarmál þó verið þungamiðjan í Evrópusamstarfinu1 enda hefur ein tveggja
áhrifamestu stofnþjóða sambandsins – Frakkar – alltaf borið hag landbúnaðar mjög fyrir brjósti.2 Af öllum geirum þá er Evrópusamruninn mestur í landbúnaði enda um helmingur
útgjalda ESB runnið til framkvæmda á landbúnaðarstefnu sambandsins. Þetta sýnir best það vægi sem landbúnaðar hefur hjá aðildarþjóðum ESB. Að sama skapi hafa landbúnaðarmál
skipt íslensku þjóðina miklu máli. Þessa sér stað í útgjöldum til landbúnaðarmála á Íslandi og áherslu stjórnmálaflokka þó að vissulega hafi vægi landbúnaðarmála minnkað á síðustu árum.
Hvort sem Íslendingar taka þá ákvörðun að gerast aðilar að ESB eða ekki, þá er
mikilvægt að hefja strax heimavinnuna. Hvað landbúnaðarmál áhrærir þá felst slík
heimavinna í að varpa ljósi á hina sameiginlegu landbúnaðarstefnu Evrópusambandsins (e.Common Agricultural Policy, skammstafað CAP) og hvaða hugsanleg áhrif það hefði á
íslenskan landbúnað að framfylgja henni hérlendis. Ýmsir fræðimenn hafa hvatt til slíkrar heimavinnu svo sem dr. Baldur Þórhallsson sem telur að betri skilningur á landbúnaðarstefnu ESB gæti dregið úr andstöðu bænda við aðild að ESB.3 Í þessari vinnu skiptir sköpum að
kanna til hlítar hvaða möguleika Ísland hefur til að fá samþykkt sérákvæði á grundvelli hugsanlegrar sérstöðu Íslands. Það má benda á að Ísland fékk samþykkta mikilvæga
undanþágu frá hinni sameiginlegu landbúnaðarstefnu í samningunum um Evrópska
efnahagssvæðið (skammstafað EES) hvað varðaði innflutning á lifandi dýrum og á hráu kjöti.
Íslensk stjórnvöld hafa á undanförnum árum skipað nefndir til að fjalla um hugsanlega
aðild Íslands að ESB. Evrópunefnd forsætisráðuneytisins skilaði skýrslu í mars 2007 um tengsl Íslands og Evrópusambandsins þar sem skoðuð voru álitamál varðandi hugsanlega
aðild Íslands að sambandinu4. Einnig skilaði vinnuhópur á vegum utanríkisráðuneytisins
áfangaskýrslu um óvissuþætti, m.a. varðandi stöðu íslensks landbúnaðar andspænis ESB og
hugsanlegrar aðildar Íslands að því.5 Að síðustu má nefna skýrslu endurskoðunarfyrirtækisins Deloitte & Touche fyrir utanríkisráðuneytið um mat á kostnaði Íslands við hugsanlega aðild að ESB.6 Ýmissa grasa kennir við lestur þessara skýrslna sem gefa tóninn um áherslur Íslendinga í hugsanlegum aðildarviðræðum.Á síðustu 15 árum hefur CAP tekið svo róttækum breytingum að kalla má umbyltingu stefnunnar. Það verða færð rök fyrir því að hin sameiginlega landbúnaðarstefna
Evrópusambandsins sé ekki svo sameiginleg eða miðstýrð frá Brüssels eins og ætla mætti.
Mörg ríki hafa náð fram ýmsum sérákvæðum í aðildarviðræðum á grundvelli sérstöðu.
Sameiginleg landbúnaðarstefna sambandsins hefur „þynnst” út og vægi annarra þátta, eins og byggðaþróunar, fæðuöryggis og umhverfismála, er orðið meiri áberandi. Rannsóknir og
niðurstöður Alan Greer eru mjög áhugaverðar í þessu efni þar sem hann kemst m.a. að þeirri niðurstöðu að CAP sé í raun ekki svo „sameiginleg” þegar allt kemur til alls og snúist minna um landbúnað en áður. Mikilvægt sé að í aðilarviðræðum megi þjóðir ekki gefa sér í upphafi að þær séu áhrifalitlar um að ná fram sérkröfum sínum innan ramma hinnar sameiginlegu landbúnaðarstefnu ESB.7
Það er rétt að taka fram að í þessari ritgerð er ekki ætlun höfundar að meta heildaráhrif inngöngu Íslands í ESB fyrir íslenskan landbúnað. Það hefur m.a. verið gert í þeim skýrslum, sem nefndar voru hér á undan, og var sú niðurstaða ekki hagstæð fyrir íslenskan landbúnað.8 Það er ekki heldur tilgangur þessarar ritgerðar að komast að niðurstöðu í því stóra álitaefni íslenskra stjórnmála hvort sé betra fyrir íslenskan landbúnað að vera innan ESB eða utan.
Hins vegar verður eins og komið hefur fram metin sérstaða íslensks landbúnaðar í Evrópu
með hliðsjón af sérákvæðum annarra þjóða, sem þær hafa náð fram í aðildarviðræðum við
ESB. Að skýra þessa sérstöðu er lykilinn að því að skapa Íslandi sterkari samningsstöðu og ná þannig fram eins hagstæðum aðildarsamningi við ESB fyrir íslenskan landbúnað eins og
kostur er.
Skráarnafn | Stærð | Aðgangur | Lýsing | Skráartegund | |
---|---|---|---|---|---|
lum_fixed.pdf | 855.19 kB | Opinn | Heildartexti | Skoða/Opna |