Árangurstenging launa. Er komið nóg af því góða?

Abstract

Ritgerðin fjallar um árangurstengd launakerfi bæði erlendis og hér á landi og þann möguleika að þau hafi á undanförnum árum verið annaðhvort ofnotuð eða óskynsamlega hönnuð. Þær heimildir sem ritgerðin byggir á eru meðal annars kenningar stjórnunarfræðanna um hvatningu, fræðilegar rannsóknir sem varða árangurstengingu launa og dæmi úr erlendu og Íslensku viðskiptalífi um fyrirtæki þar sem árangurstenging launa hafði ekki tilætluð áhrif. Fjallað er um umboðsvanda, hvernig hann verður til vegna þess að hagsmunir eigenda og stjórnenda eru ekki þeir sömu og hvernig reynt hefur verið að leysa umboðsvanda með því að tengja saman hagsmuni stjórnenda og eigenda með árangurstengingu launa. Farið er yfir helstu kenningar stjórnunarfræðanna um hvatningu og þeirri spurningu velt upp hversu áreiðanlegur hvati peningar séu. Þá kemur í ljós að ekki er ávallt hægt að treysta því að loforð um hærri laun fyrir betri frammistöðu sé til góðs því hvatning í formi peninga getur á stundum haft önnur áhrif en ætlast var til. Einnig er fjallað um það hvernig kaupréttarsamningar geta aukið áhættusækni stjórnenda meira en æskilegt er ef treyst er um of á þá. Að lokum eru tekin fyrir áhrif stjórnenda á eigin kjarasamninga en ýmislegt bendir til þess að stjórnendur ráði miklu um eigin kjör, bæði vegna þess að þeir ráða miklu um hverjir sitja í stjórnum fyrirtækja og einnig vegna þess að kjarasamningar þeirra innihalda oft flókin ákvæði sem gera tengsl umbunar og árangurs óskýr. Mælt er með aukinni notkun hlutabréfa frekar en kaupréttarsamninga í árangurstengdum launakerfum og einnig er lagt til að kaupaukar sem ekki tengjast frammistöðu stjórnenda séu lagðir niður.