Framkvæmd verðtryggingar á skuldbindingum almennra fjárfesta og neytenda

Abstract

Ritgerð þessi fjallar um framkvæmd verðtryggingar á skuldbindingum almennra fjárfesta og neytenda. Almenn verðtrygging skuldbindinga hefur verið við lýði hér á landi allt frá árinu 1979 þegar henni var komið á með lögum nr. 13/1979 um stjórn efnahagsmála o.fl.. Á þeim árum sem liðin eru frá því verðtryggingu var komið á hafa ýmsar breytingar orðið á því lagaumhverfi sem um framkvæmd verðtryggingar gilda án þess að framkvæmd lánveitenda hafi tekið breytingum. Vaknaði áhugihöfundar á að kanna lögmæti þessarar framkvæmdar í kjölfar rannsókna á neytendarétti á fjármálamarkaði sem höfundur stundaði í grunnnámi sínu við Háskólann á Bifröst. Framkvæmd þessibyggir á reglum sem Seðlabanki Íslands setur með heimild í lögum nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu. Megin viðfangsefni ritgerðarinnar var þó að kanna hvort sú framkvæmd að lánveitendur gefi út skuldabréf með tengingu við vísitölu neysluverðs til verðtryggingar gætu talist vera skuldabréf með innbyggða afleiðu og hvaða reglur giltu þá um slíkt, samkvæmt lögum um verðbréfaviðskipti nr. 108/2007. Jafnframt voru kannaðar reglur sem varða rétt neytenda á fjármálamarkaði, sérstaklega reglur laga nr. 121/1994 um neytendalán og reglur 36. gr. a- d. laga umsamningsgerð, umboð og ógilda löggerninga nr. 7/1936 sem varða réttarstöðu neytenda sérstaklega.Megin áhersla var lögð á innlendar reglur en stoð sótt í dómaframkvæmd og túlkun stofnana Evrópusambandsins þar sem þörf var á en reglur laga um verðbréfaviðskipti og reglur þær erneytendaverndin byggir á eru leiddar af aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu.Niðurstöður rannsóknarinnar eru þær að sú framkvæmd sem tíðkast hefur varðandi höfuðstólsfærslu verðbóta á sér ekki stoð í lögum um vexti og verðtryggingu og jafnframt að um sé að ræða skuldabréfmeð innbyggða afleiðu sem ekki er heimilt að bjóða almennum fjárfestum nema að undangengnu ströngu mati á hæfi þeirra til eiga viðskipti með slíkan gerning og tilhlýðanleika gerningsins gagnvart fjárfestinum. Jafnframt verður framkvæmd þessi talin brjóta í bága við réttindi neytenda í viðskiptum þeirra við lánveitendur.

This thesis deals with the question of the indexation af capital of bonds issued to their lender. Indexation of financial commitments to the consumer price index has been the main rule inIceland since the adoption of Act. no. 13/1979 on economic affairs. In the years passed since 1979 the rules governing the matters have changed vastly without any change in the praxis ofindexation of bonds. The main rules governing the issue are derived from Iceland’s participation in European economic area namely the MiFID directive 2004/39/EU and Directives 87/102/EEC for the approximation of the laws, regulations and administrativeprovisions of the Member States concerning consumer credit, and 93/13/EEC on unfair terms in consumer contracts.Bonds issued by retail investors to a financial institution, indexed to the consumer price index including a term that allows the financial institution to add the indexed amount to the capitalof the bond have to be defined as bonds embedding a derivative thus falling under the scope of the MiFID directive. Financial institutions have not complied with the obligations ofinvestor protection under the MiFID directive in particular section 2 of the directive and therefore could lead to nullity of consent relating to those terms as has been the case in Spain.Another aspect of the praxis relating to indexed bonds is the fact that in calculating the annual percentage rate of charge the financial institutions have made no attempt to evaluate the costsarising from the indexation, as stipulated in directive 7/102/EEC leading to that consumers paying huge costs that no attempt has been made to inform them of. By examining the resultsof the Court of Justice of the European Union, the conclusion is that the annual percentage rate of charge is not calculated in accordance with the method set out in directive 87/102/EECand therefore should be regarded as unfair, since it causes significant imbalance in the parties’rights and obligations as stated in article 3 of directive 93/13/EEC.