is Íslenska en English

Bók

Háskóli Íslands > Hugvísindasvið > Doktorsritgerðir - Hugvísindasvið >

Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/16732

Titill: 
  • Aðbúnaður geðveikra á Íslandi og umbætur yfirvalda fyrir daga geðspítala
  • Titill er á ensku The Living Conditions of the Mentally Ill in Iceland and Government Reforms before the Founding of a Psychiatric Hospital
Útgáfa: 
  • Ágúst 2013
Útdráttur: 
  • Í ritgerðinni er varpað ljósi á lífsskilyrði geðveiks fólks, opinbera stefnu í geðheilbrigðismálum og viðleitni lækna og stjórnvalda til að bæta hag þeirra. Rannsóknin teygir sig aftur til 18. aldar og lýkur um 1907 þegar fyrsti geðspítalinn á Íslandi tekur til starfa. Í rannsókninni eru kannaðar hugmyndir alþýðu og lækna um geðveiki á fyrri öldum og hvernig reynt var að meðhöndla geðsjúkt fólk. Efnið er skoðað út frá sjónarhóli svokallaðra síðendurskoðunarsinna í geðheilbrigðissögu sem leggja áherslu á að samskipti yfirvalda og lækna við aðstandendur og nágranna þeirra geðveiku hafi skipt miklu þegar reynt var að leysa vanda viðkomandi.
    Í upphafi er gerð rækileg lýðfræðileg greining á geðsjúkum, byggð á manntölum og skyldum heimildum. Þá er fjallað um lífskjör og aðbúnað geðveikra og er meðal annars dregin upp mynd af æviferli fjögurra geðveikra einstaklinga. Þar næst er fjallað um alþýðuhugmyndir um geðveiki og hvernig geðlæknisfræðin nær smám saman fótfestu á Íslandi. Síðan er fjallað um hvernig stjórnvöld, hrepps- og bæjarstjórnir, læknar og aðstandendur tóku á málefnum geðveikra og reyndu að leysa vanda þeirra. Að lokum er kunngert hvernig ákveðið úrræði varð ofan á, þ.e.a.s. að setja sérbúinn geðspítala á laggirnar og verður rakið hvaða hugmyndir lágu til grundvallar stofnuninni og greint frá fyrstu starfsárum spítalans.
    Rannsóknin sýnir að umbótahugmyndir í geðheilbrigðismálum komu einatt frá Danmörku. Jafnframt er lögð áhersla á að sýna hvernig umbæturnar komu að „ofan“ frá yfirvöldum og embættismönnum og hvernig fyrrnefndir aðiljar leituðu eftir samvinnu við aðstandendur og nágranna þess geðveika þegar reynt var að meta hvað gera skyldi í málum viðkomandi. Það var einkum tvennt sem mótaði þetta verklag. Annars vegar hugmyndir um mannúð og skyldur samfélagsins til að huga að þeim sem minna máttu sín. Hins vegar reyndu yfirvöld að halda uppi reglufestu og sjá til þess að þegnarnir yrðu fyrir sem minnstu ónæði frá geðveikum og öðrum þeim sem áttu erfitt með að lifa við reglur og almennar venjur. Í fyrstu var oft eini kosturinn að setja þann geðveika í sérstaka gæslu eða koma honum fyrir á býli þar sem lítið fór fyrir viðkomandi. Þegar Kleppsspítali var stofnaður árið 1907 höfðu sérbúnir geðspítalar verið starfræktir í tæpa öld í Danmörku. Á nýrri öld ætluðu Íslendingar sér ekki að verða eftirbátar annarra.

  • Útdráttur er á ensku

    This thesis sheds light on the living conditions of the mentally ill in Iceland, as well as public mental health policies and endeavours by physicians and the authorities to make improvements. The study extends from the 18th century to around 1907, when Iceland's first psychiatric hospital was opened. The mental health views of physicians and the general public in bygone centuries are investigated, together with the prevalent approaches to handling the mentally ill. The perspective for this history is neo-revisionist and thus emphasises the importance of communication by physicians and public authorities with the relatives and neighbours of a mentally ill person in the efforts to solve her or his problem.
    Following an extensive demographic analysis, based on censuses and related sources, of the numbers of those judged to be mentally ill, the thesis discusses the living standards and attention given to these people, as illustrated by the brief biographies of four individuals. Examining popular ideas on mental illness and the gradual introduction of psychiatry in Iceland, the thesis treats how physicians, families and state and municipal authorities addressed the problems of the mentally ill. This treatment concludes with the solution finally chosen, a specially equipped psychiatric hospital, and investigates its conceptual underpinnings and its first years of operation.
    Progressive ideas on mental health issues tended to arrive from Denmark. This study reveals the “top-down” implementation of improvements, which typically began with officials and government authorities, and how the latter would seek cooperation with the relatives and neighbours of a mentally ill person while attempting to determine the best course of action in a particular case. There were two principal drivers for this approach, one being the ideals of humanitarianism and society's duty to care for the weak, the other the authorities’ desire to maintain order and to guarantee that citizens would suffer minimum disturbance from the mentally ill or anyone else who had difficulty complying with rules and general customs. Early in the period under study, the only option was often to place the mentally ill person under special surveillance or on a farm where s/he caused little disruption. By the time the psychiatric hospital Kleppsspítali was established in 1907, specially equipped psychiatric hospitals had been operating in Denmark for nearly a century. Twentieth-century Icelanders no longer wished to appear backwards.

ISBN: 
  • 978-9935-9073-6-3
Samþykkt: 
  • 11.10.2013
URI: 
  • http://hdl.handle.net/1946/16732


Skrár
Skráarnafn Stærð AðgangurLýsingSkráartegund 
Skjal fyrir prentun A B).pdf1.92 MBOpinnHeildartextiPDFSkoða/Opna