Hagsmunir barna í brottnámsmálum

Abstract

Í þessari ritgerð er leitast við að svara þeirri spurningu hvort reglur Haagsamningsins og brottnámslaga nr. 160/1995 sem kveða á um skil á barni séu of fortakslausar eða hvort dómstólar hafi nægt svigrúm til þess að synja um afhendingu barns ef hagsmunir þess mæla með því.Í fyrri hluta ritgerðar er gerð grein fyrir lagaumhverfinu í brottnámsmálum. Fjallað er um Haagsamninginn, lög nr. 160/1995 og þau ákvæði barnalaga nr. 76/2003 sem helst koma til skoðunar í brottnámsmálum hér á landi. Einnig er fjallað um Evrópusamninginn og helstu reglur samkvæmt honum. Þá er í fyrri hluta ritgerðar gerð grein fyrir Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og Mannréttindasáttmála Evrópu og ákvæðum þeirra sem og stjórnarskrárinnar sem tengjast hvað mest úrlausn brottnámsmála hér á landi.Í síðari hluta ritgerðar er fjallað um hvað telst vera ólögmætt brottnám barns samkvæmt Haagsamningnum og 11. gr. laga nr. 160/1995. Í sérstökum kafla er fjallað um hagsmuni barna í brottnámsmálum, helstu sjónarmið tengd meginreglunni um það sem barni er fyrir bestu og hvernig sú meginregla birtist í Haagsamningnum. Þá er gerð grein fyrir undantekningarheimildum Haagsamningsins og 12. gr. brottnámslaga en auk þess fjallað um hvernig börn geta komið sjónarmiðum sínum á framfæri í brottnámsmálum. Farið er yfir dómaframkvæmd Hæstaréttar í málum á grundvelli Haagsamningsins og laga nr. 160/1995, dómarnir reifaðir og ályktanir af dómaframkvæmd dregnar.Í lok ritgerðar er gerð grein fyrir niðurstöðum skrifanna en af þeim má ráða að dómstólar hér á landi taki ekki mið af mannréttindaákvæðum við úrlausn brottnámsmála jafnvel þótt algengt sé að málsaðilar vísi til slíkra ákvæða til stuðnings kröfum sínum. Þrátt fyrir það er niðurstaðan almennt sú að dómstólum eru ekki settar of þröngar skorður þegar kemur að því að dæma í brottnámsmálum og talið að þær undanþáguheimildir sem Haagsamningurinn og brottnámslögin hafa að geyma eigi að veita dómstólum nægt svigrúm til þess að hagsmuna þeirra barna sem eiga í hlut hverju sinni sé gætt.

This thesis seeks to answer the question of whether the rules of the Hague Convention and the provisions of the Abduction Act no. 160/1995, which provide for mandatory return of children, are too unconditional, or whether courts have sufficient leeway to refuse to hand over a child if his/her interests recommend such action.The former part of the thesis elucidates the legal framework in abduction cases. The Hague Convention is discussed, as is Act no.160/1995, and the provisions of the Children Act no. 76/2003 which have particular relevance in abduction cases. The European Convention and concomitant rules are also discussed. The former part also deals with the United Nations Convention on the Rights of the Child and the European Convention on Human Rights and their provisions; also the provisions of the Icelandic Constitution which apply especially in abduction cases in Iceland.The latter part of the thesis considers the definition of wrongful removal of a child under the Hague Convention and the Abduction Act. A special section deals with the interests of children in abduction cases and how the principle of the primacy of the best interests of the child is manifested in the Hague Convention. The defences to mandatory return are discussed and in addition, the question is addressed of how children can make their views known in abduction cases. The case law of the Supreme Court in cases based upon the Hague Convention and Act no. 160/1995 is considered; the verdicts are discussed, and conclusions are drawn from the case law.The conclusion reached is that Icelandic courts do not take account of human rights provisions in their resolution of abduction cases in Iceland, even though parties in such cases often cite such provisions in support of their claims. Nonetheless, the general conclusion reached is that courts are not allowed too little leeway in their judgement of abduction cases; and the provision for exemptions contained in the Hague Convention and the Abduction Act are deemed to allow courts sufficient scope to safeguard the interests of the children concerned.