Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/19892
Í flestum löndum heims ná íbúar stöðugt hærri aldri og því er mikilvægt að
rannsaka heilsu fólks á efri árum. Rannsóknir benda til þess að virkur lífsstíll
og fjölbreytt þjálfun hafi margvíslegan heilsutengdan ávinning í för með sér
auk þess sem þjálfunin getur dregið úr ýmsum áhættuþáttum sem tengjast
aldri. Virkur lífsstíll er meðal annars fólginn í reglubundinni hreyfingu sem
felur í sér loftháða þjálfun og styrktarþjálfun. Slík þjálfun hefur sannað gildi
sitt fyrir hjarta-, æða-, lungna- og stoðkerfi. Af yfirlitsrannsóknum má ráða að
það sé nánast sannað að þjálfun hafi jákvæð áhrif á líkamsþrek, hagnýta
hreyfigetu, athafnir daglegs lífs (ADL) og heilsutengd lífsgæði, ekki síst þegar
veikburða eldri einstaklingar eru annars vegar.
Gögn um daglega hreyfingu almennings gefa til kynna að rúmlega þriðjungur
íbúa heims nái ekki einu sinni ráðlögðu lágmarki daglegrar hreyfingar.
Þrátt fyrir mikla þekkingu á jákvæðum áhrifum af reglubundinni hreyfingu fer
hreyfing minnkandi og árið 2009 var talið að hlutfall þeirra jarðarbúa sem
væru óvirkir eða hreyfðu sig ekki sem neinu næmi væri um 17%.
Í rannsóknum kemur fram að 6–10% dauðsfalla tengist sjúkdómum sem
megi rekja til hreyfingarleysis. Talið er að þessi tala sé jafnvel hærri, eða um
30% þegar um er að ræða tiltekna hjarta- og æðasjúkdóma tengda blóðþurrð.
Árið 2007 var talið að koma mætti í veg fyrir um 5,5 milljónir dauðsfalla af
völdum sjúkdóma, sem ekki eru smitandi, með því að fá kyrrsetufólk til að
stunda hreyfingu. Hreyfingarleysi á heimsvísu hefur samt aukist þó að þekking
á þjálfunaraðferðum sem leiða til bættrar heilsu hafi farið vaxandi. Þessu
ástandi er líkt við heimsfaraldur því að það snertir ekki einungis heilsu fólks
heldur eru afleiðingarnar einnig efnahagslegar, umhverfislegar og félagslegar.
Í nýlegri skýrslu frá bandarískum heilbrigðisyfirvöldum eru settar fram
mikilvægar ábendingar tengdar heilsu 65 ára og eldri einstaklinga. Helstu
þættir sem nefndir eru og stuðla að góðri heilsu eru reglubundin hreyfing,
æskileg næring og að forðast tóbaksreykingar. Helstu þættir sem aftur á móti
stofna heilsu eldri aldurshópa í hættu eru minnkandi hreyfing, lítil ávaxta- og
grænmetisneysla, offita og tóbaksreykingar. Rannsóknarniðurstöður frá 2011
gáfu til kynna að um 33% einstaklinga, 65 ára og eldri, hreyfðu sig ekki, 73%
borðuðu færri en fimm ávaxta- og grænmetisskammta á dag, 24% þeirra væru
í offituflokki og 8% reyktu. Þessar niðurstöður sýna fram á mikilvægi þess að koma á fót heilsutengdri íhlutun í samfélögum þjóða með það að markmiði að
stemma stigu við áhættuþáttum tengdum heilsuleysi og um leið að auka
markvissa hreyfingu og æskilega næringarinntöku meðal eldri aldurshópa.
Markmið þessarar doktorsritgerðar var að athuga hvaða áhrif sex mánaða
íhlutun sem byggð var á sex mánaða fjölþættri hreyfingu og ráðleggingum um
næringu og heilsu hefði á helstu útkomubreytur eins og daglega hreyfingu,
hreyfigetu, styrk, þol, líkamssamsetningu og þætti tengda hjarta og
æðasjúkdómum. Markmiðið var jafnframt að skoða áhrif íhlutunar til lengri
tíma, eða sex og tólf mánuðum eftir að íhlutunartímabili lauk. Ennfremur var
athugað hvort áhrif íhlutunar væru ólík meðal eldri karla og kvenna í
rannsókninni og hvort hún hefði mismunandi áhrif á ólíka aldurshópa. Með
alþjóðlegar ráðleggingar og sjálfbærni að leiðarljósi var einnig reynt að meta
hvort sú aðferð og íhlutun sem beitt var gæti reynst gagnleg fyrir eldri
einstaklinga til að viðhalda eða bæta eigin heilsu til lengri tíma.
Niðurstöður
Mælingar í upphafi rannsóknar, bæði með hreyfimæli og spurningalista,
sýndu að dagleg hreyfing meirihluta þátttakenda var lítið brot af því sem er
ráðlagt. Um 60% þátttakenda hreyfðu sig að jafnaði í 15 mínútur eða minna í
hvert skipti sem þeir hreyfðu sig, sem er nokkuð undir alþjóðlegum
ráðleggingum. Um 70% þátttakenda stunduðu göngur þrjá daga eða sjaldnar í
hverri viku og um 10% þátttakenda stunduðu styrktarþjálfun. Sex mánuðum
eftir 6-MTI gengu um 35% þátttakenda í 16–30 mínútur í hvert skipti sem þeir
stunduðu hreyfingu og sama hlutfall gekk í lengri tíma en 30 mínútur.
Göngudagar í hverri viku á þessum tímapunkti voru fjórir eða fleiri hjá
rúmlega 50% þátttakenda og um 40% þátttakenda sögðust ganga tvisvar til
þrisvar í viku. Styrktarþjálfunardagar hjá þátttakendum á þessum tímapunkti
voru tveir eða fleiri hjá um 40% þátttakenda. Tæplega 60% stunduðu enga
styrktarþjálfun á þessum tímapunkti. Einu ári eftir 6-MTI var staðan mjög
svipuð og sex mánuðum á undan hjá fyrri þjálfunarhópi.
Niðurstöður mælinga á hreyfigetu þátttakenda, hvort sem um er að ræða
hópinn í heild, eldri karla eða konur sérstaklega eða mismunandi aldurshópa,
sýndu verulega bætingu á útkomubreytum. Þetta á bæði við um
heildarniðurstöður í SPPB-hreyfigetuprófi og í einstökum þáttum þess fyrir
utan jafnvægi. Þar var getan mjög góð fyrir og því var rými til bætingar lítið.
Sama á við um átta feta hreyfijafnvægisprófið (e. 8-foot up-and-go test) en
þar urðu framfarir miklar. Í báðum þessum prófum héldust jákvæðu
breytingar í að minnsta kosti eitt ár hjá fyrri þjálfunarhópi eftir að 6-MTI lauk
og í að minnsta kosti sex mánuði hjá seinni þjálfunarhópi.
6
Að lokinni íhlutun kom í ljós aukning á styrk handa og fóta og einnig á
6MW-þolprófi. Hinar jákvæðu breytingar héldust í 6MW þegar mælingar voru
endurteknar sex og tólf mánuðum eftir að þjálfun lauk en styrkurinn færðist
nær niðurstöðum upphafsmælinga á þessum tímapunktum án þess þó að fara
niður fyrir upphaflegu gildin.
Líkamssamsetning, svo sem þyngd, LÞS og fitumassi, batnaði við lok þjálfunartímabils.
Þessar jákvæðu breytingar héldust ekki í öllum mælingum þegar
þær voru skoðaðar sex mánuðum eftir íhlutunartíma. Jákvæðar breytingar á
vöðvamassa áttu sér stað hjá fyrri þjálfunarhópi að lokinni 6-MTI en hélst óbreytt
hjá seinni þjálfunarhópi. Við eftirfylgnimælingar voru jákvæðu áhrifin horfin.
Varðandi mælingar á áhættuþáttum hjarta og æðasjúkóma, þá komu fram
jákvæðar breytingar á ummáli á kvið, blóðþrýstingi, góðu kólesteróli (HDL),
glúkósa og þríglýseríðum að lokinni sex mánaða íhlutun. Þessar breytingar
héldust flestar sex mánuðum eftir að íhlutunartíma lauk þar sem meðal
annars blóðþrýstingur hélt áfram að lækka.
Ályktanir
Rannsóknin sýnir mikilvægi þess að fylgjast með stöðu eldri aldurshópa á
Íslandi. Hún sýnir einnig fram á ávinning af fjölþættri þjálfunaráætlun sem
meðal annars fæli í sér daglega hreyfingu í formi þolþjálfunar og styrktarþjálfun
tvisvar í viku. Niðurstöður sýna einnig greinilega að eldri aldurshópar
geta haft margvíslegan ávinning af markvissri líkams- og heilsurækt ef tíðni
æfinga, tímalengd þeirra og ákefð er vel skipulögð. Gera má ráð fyrir að
þjálfun af þeim toga sem skipulögð var í rannsókninni geti komið í veg fyrir
ótímabæra skerðingu á hreyfigetu, unnið gegn áhættuþáttum hjarta- og
æðasjúkdóma og viðhaldið heilsutengdum lífsgæðum eldra fólks. Álykta má
að þjálfun af þessum toga fyrir eldri aldurshópa ætti að vera þáttur í
hefðbundinni heilsugæslu eldra fólks. Niðurstöður þessarar doktorsritgerðar
undirstrika jafnframt þörfina á áframhaldandi þróun íhlutunaraðgerða fyrir
eldri borgara svo þeir geti sinnt athöfnum daglegs lífs eins lengi og kostur er
án utanaðkomandi aðstoðar.
Research has demonstrated that the worldwide population is aging. It has
also confirmed that physical activity (PA) can play a meaningful role in
decreasing impairment characteristics of old age. Adopting a healthier and
more active lifestyle that includes aerobic and resistance exercises has been
demonstrated to reform cardiovascular, respiratory, and musculoskeletal
parameters in older adults. Recent review articles have also concluded that
there is strong evidence for the positive effects of exercise training on
physical fitness, functional performance, activity of daily living and quality of
life, even in frail older individuals.
Available data about people’s daily activity indicate that about 30% of the
world’s population is not meeting the minimum recommendation for PA, and
in 2009, the global prevalence of inactivity was estimated at 17%. Despite
promising positive trends in leisure-time PA in many countries, incidental PA
patterns and activity connected to transportation or labor, the prevalence of
PA is decreasing.
Despite it being known that PA leads to positive results, inactivity among
populations is still increasing. Research has established that 6–10% of all deaths
from non-communicable diseases worldwide can be attributed to physical
inactivity. This percentage is even higher for specific diseases, such as ischaemic
heart disease, being about 30%. In 2007, about 5.5 million deaths globally from
non-communicable diseases could theoretically have been prevented if people
who were inactive had instead been sufficiently active. Despite greater
knowledge of training methods that result in better physical health for all age
groups, inactivity has increased and the issue is described as a pandemic, with
far-reaching health, economic, environmental, and social consequences.
In a relatively new statement from aging and health authorities in the
United States, the National Report Card for the State of Aging and Health in
America, 15 key indicators related to the health of adults aged 65 and older
are defined. However, key indicators for health risk behaviours for older
adults are lack of activity, eating fewer than five portions of fruit and
vegetables per day, obesity, and current smoking. Results from a recently
published study showed that 33% of older adults engaged in no leisure time
activity, 73% were eating fewer than five portions of fruit and vegetables daily, 24% were obese, and 8% were currently smoking. This underlines the
importance of establishing specific health intervention efforts in communities
in different countries in order to address preventable health risks among
older adults and at the same time encourage systematic PA and preferable
nutrition among older adults.
Aims
The aim of this dissertation was to examine the effects of a 6-month
multimodal training intervention (6-MTI) and nutrition and health counseling
on different variables, such as functional performance, strength, endurance,
body composition and metabolic risk factors. The aim was also to evaluate at
6- and 12-month follow-ups the effects and sustainability of a 6-MTI.
Furthermore, the aim was to investigate the effects on the different sexes
and to see whether they were different between older males and females.
Another goal was to examine the 6-MTI effect and long-term effects on
participants, who were divided into three different age groups. Finally, the
aim was to evaluate whether the applied 6-MTI design and methodology
could form a sustainable strategy for developing and maintaining the health
of older age groups with regard to international recommendations.
Main results
The main results concerning PA at baseline showed that most of the
participants did little PA according to international guidelines. About 60% was
physically active for 15 minutes or less each time they walked, which is far
from the international recommendation. Seventy percent of the participants
walked three days or less each week and about 10% participated in RT. Six
months after the 6-MTI about 35% walked 16 to 30 minutes every time they
walked, and 35% walked longer than 30 minutes when they walked. About
50% had four or more walking days in every week at this time-point and 40%
said they walked 2–3 days a week. About 40% of the participants had two or
more resistance-training days 6 months after the 6-MTI, but about 60% did
not do any kind of RT. One year after the intervention the status was similar,
both in endurance and RT participation.
The results from physical performance tests for the whole group, male or
female separated or different age groups, showed remarkable changes. This
concerns the main results in the SPPB-test except balance which had a ceiling
effect. The results from the dynamic balance 8-foot up-and-go test were
10
similar. In both these tests the results were maintained for at least one year
after the 6-MTI.
An improvement after the 6-MTI was seen in the strength tests for hand
and thigh and also in the 6MW endurance test. The positive changes were
maintained in the endurance test at 6 and 12 months follow-up but the
strength went back to baseline.
Changes in body composition, such as weight, BMI and fat-mass were for
the better at the end of the 6-MTI. These changes were not all maintained in
the follow-up phases. An increase was seen in total lean mass by the
immediate intervention group, but in their control phase, 6 months after the
6-MTI, the total lean mass decreased back to baseline and the total fat mass
increased at the same time.
A decrease was seen in the cardiometabolic risk factors, waist circumference,
systolic and diastolic blood pressure, after the 6-MTI by the immediate
intervention group. The same results were seen for the delayed intervention
group in their intervention period. Most of these changes were maintained at the
6-month follow-up, where the blood pressure kept on decreasing.
Conclusions
The study shows how important it is to pay attention to the health status of
older adults. The research also points to the benefit of a multimodal training
intervention that consists of daily PA in the form of walking and RT twice a
week. The research outcome clearly shows that older adults can obtain
multiple benefits by participating in systematic physical training where
frequency, duration and intensity are well organized. One can assume that
training of this sort, as organized in the study, can prevent premature
impairment of mobility, work against cardiometabolic risk factors and
maintain the quality of life of older adults. One can conclude that training of
this sort for older age groups should be a part of regular healthcare for
seniors. The results of this thesis emphasize the need for continued
development of interventions for this age group to support older individuals
in keeping up their activity of daily living as long as possible.
Skráarnafn | Stærð | Aðgangur | Lýsing | Skráartegund | |
---|---|---|---|---|---|
Doktorsritgerð Janusar Guðlaugssonar - 12 9 14 III.pdf | 6.14 MB | Opinn | Heildartexti | Skoða/Opna |