Alltaf sama sagan? Um vinnslu tvímála orðtakasafns og þýðingar á orðtökum

Abstract

Í fyrirliggjandi ritgerð er gerð tillaga að framsetningu tvímála orðtakasafns og leitast við að svara þeim spurningum sem vakna varðandi uppsetningu slíks safns, meðal annars afmörkun og skilgreiningu úrtaksins og þýðingar á föstum orðasamböndum í yfirfærðri merkingu. Auk þess að leggja áherslu á mikilvægi þess að tileinka sér þekkingu á föstum orðasamböndum eigin tungumáls og erlendra mála. Unnið var með franskan frumtexta og íslenskan marktexta. Efnistökum í ritgerðinni er þannig háttað að fyrst eru nokkur lykilhugtök þeirrar greinar málvísindanna sem fjalla um föst orðasambönd skilgreind á frönsku og íslensku svo finna megi samsvörun milli beggja tungumála og afmarka efnið. Því næst er skoðað hvort setninga-fræðilegir þættir séu sameiginlegir með frönskum og íslenskum orðtökum og hvort hugsanlega sé hægt að draga almennar ályktanir um setningafræðilega eiginleika mynd-hverfra, fastra orðasambanda áður en lagt er til atlögu við myndmál orðtakanna og því gerð nokkur skil. Stuttlega er fjallað um tungumálanám og kennslu með tilliti til fastra orða-sambanda. Í framhaldi af því er fjallað um þýðingaferlið sjálft og aðferðafræðilega nálgun sem vekur upp spurningar um jafngildi og óþýðanleika myndmáls og orðalags sem sprottið er úr menningu tiltekins málsamfélags. Að síðustu er gerð grein fyrir framsetningu og uppbygg-ingu eigin orðtakasafns með samanburði við uppsetningu þeirra orðtakasafna sem höfð voru til hliðsjónar við vinnuna. Lokakafli ritgerðarinnar felst í tvímála orðtakasafni þar sem frönsk orðtök eru pöruð við íslensk.

With Icelandic as target language and French as source language, the present paper proposes a possible basis and structure for a bilingual idioms dictionary and endeavours to answer some questions regarding the production of such a dictionary, including how to translate idioms, and discusses how to define the criteria for choosing a certain idiom over another. The importance of learning set phrases in own and foreign languages is also stressed.The paper commences by definitions of some essential keywords in order to find common grounds in both languages within the subject area dealing with idiomatic set phrases. Then the syntactic aspect of the idioms of both languages is explored, in order to draw eventual global conclusions pertaining to a syntactic character of such expressions. Secondly this paper discusses the translation process itself, its theoretical methods and questions raised regarding equivalence and the untranslatability of idiomatic and metaphoric texts, firmly rooted within the cultures of their mother tongues. Thirdly the aspect of language teaching and set phrases is touched upon. The second half of the paper comments on the structure of idioms dictionaries available to the author, with the aim to incorporate useful traits into own draft of a bilingual dictionary of set phrases, before elaborating on the imagery of the set phrases figuring in the aforementioned draft. The final part describes in a few words the slow writing process of the bilanguage idiomatic dictionary and lessons learned from this work. The final chapter contains the proposed bilingual idioms dictionary itself.