is Íslenska en English

Lokaverkefni (Meistara)

Háskóli Íslands > Félagsvísindasvið > Meistaraprófsritgerðir - Félagsvísindasvið >

Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/20845

Titill: 
  • Staða dómstóla í íslenskri stjórnskipun og valdmörk dómsvalds gagnvart öðrum þáttum ríkisvalds
Námsstig: 
  • Meistara
Leiðbeinandi: 
Útdráttur: 
  • Stjórnskipun íslenska ríkisins byggir að stórum hluta á aldagömlum hugmyndum og kenningum um hvernig fara eigi með það vald sem ríkinu er falið af borgurum þess. Spanna þessar hugmyndir vítt svið, allt frá fyrstu hugmyndum um réttlæti og sanngirni og að tryggja verði frið í samfélaginu, til kenninga um aðgreiningu ríkisvalds og nýlegri hugmynda um gildi mannréttinda og virka vernd þeirra. Tilvist dómstóla í stjórnkerfum ríkja heimsins byggir nær undantekningarlaust á þeim breiða grunni sem lagður er með þessum hugmyndum, þar á meðal í stjórnskipun Íslands. Þessar hugmyndir hafa mótað þá umgjörð sem sett er utan um skipulag dómstóla og beitingu dómsvalds í stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, sbr. stjskl. nr. 33/1944. Allt ríkisvald er bundið af ákvæðum 2. gr. stjórnarskrárinnar um þrígreiningu þess í löggjafarvald, framkvæmdarvald og dómsvald. Er þessi aðgreining orðin svo sjálfsögð að hætt er við að litið sé fram hjá þeim meginrökum sem standa að baki kenningum um nauðsyn valdgreiningar í stjórnskipuninni.
    Í ritgerðinni er ætlunin að varpa ljósi á uppruna hugmyndarinnar um dómsvaldið og greina hvernig staða þess í stjórnkerfinu í dag samræmist eldri hugmyndum um ríkisvald og aðgreiningu þess. Reynt verður að skýra hugtakið dómsvald, eins og það birtist í íslenskri stjórnskipun og stjórnarskránni og greina hvað fellur undir dómsvald samkvæmt réttarheimildum stjórnskipunarréttarins, hvort sem er samkvæmt stjórnarskránni sjálfri eða stjórnskipunarvenjum. Þá verður kannað hvaða hlutverk dómstólar hafa í kenningum fræðimanna um stjórnarskrárhyggju og um réttarríkið (e. Rule of Law) og hvaða skilyrði það þarf að uppfylla til að fullnægja kröfum réttarríkisins.
    Fjallað verður um stöðu dómstóla í íslenskri stjórnskipun og hvernig vald þeirra er afmarkað gagnvart öðrum þáttum ríkisvalds. Annars vegar verður fjallað um valdmörk dómstóla gagnvart framkvæmdarvaldinu. Þar verður sérstaklega tekið til umfjöllunar vald dómstóla til endurskoðunar stjórnvaldsathafna og hvernig það hefur verið afmarkað í framkvæmd. Hins vegar snýr umfjöllun um valdmörk dómstólanna að samspili löggjafarvaldsins og dómsvaldsins og verður reynt að greina hvar valdmörk dómstóla gagnvart löggjafarvaldinu liggja og hvaða sögulegar breytingar hafa orðið á þeim mörkum.
    Þá verður fjallað um þær breytingar sem hafa orðið á valdmörkum dómstóla gagnvart öðrum þáttum ríkisvalds í gegnum tíðina. Þar verður sérstaklega fjallað um aukið vægi alþjóðlegra mannréttindasáttmála þegar valdmörk dómstóla er afmörkuð. Fjallað verður um hlutverk Mannréttindasáttmála Evrópu (MSE) og hvaða áhrif lögfesting hans á Íslandi hafði á hlutverk og stöðu íslenskra dómstóla. Við skoðun á því hvaða áhrif lögfesting MSE hafði á hlutverk íslenskra dómstóla verður sérstaklega fjallað um lögfestingu nýrra mannréttindaákvæða stjórnarskrárinnar árið 1995 með stjórnskipunarlögum nr. 97/1995.

Samþykkt: 
  • 29.4.2015
URI: 
  • http://hdl.handle.net/1946/20845


Skrár
Skráarnafn Stærð AðgangurLýsingSkráartegund 
Staða dómstóla í íslenskri stjórnskipun og valdmörk dómsvalds gagnvart öðrum þáttum ríkisvalds.pdf816.62 kBOpinnMeginmálPDFSkoða/Opna
Forsíða.pdf69.5 kBOpinnKápaPDFSkoða/Opna