Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/3769
Verðbólgumarkmiði Seðlabanka Íslands er ætlað að jafna sveiflur og skapa jafnvægi í
þjóðarbúskapnum. Ef marka má flest teikn á lofti stefnir íslenskt hagkerfi hratt í eina
mestu niðursveiflu síðari tíma og í því samhengi hefur verið sett spurningamerki við
virkni peningastefnunnar. Leitast er við að leggja mat á hvort áhrif þjóðhagslíkans
Seðlabankans og þar með peningastefnu hans hafi verið þau sem vænst var í upphafi.
Seðlabanki Íslands notast við þjóðhagslíkan til að meta verðbólguþrýsting og spá fyrir
um viðbrögð hagkerfisins við vaxtahækkunum. Á grundvelli þess eru stýrivextir
bankans ákvarðaðir. Deilur um vaxtaákvarðanir bankans vekja spurningar um réttmæti
líkansins. Rök eru færð fyrir því að þensla skapist meðal annars af innfluttum þáttum
sem stýrivextir bankans bíta ekki á. Líkan bankans gerir hins vegar ráð fyrir því að
stýrivaxtahækkun sé ávallt svar við þenslu. Skoðun á líkaninu bendir til þess að það sé
of gróft til að bregðast rétt við aðstæðum.
Til þess að kanna réttmæti þessarar umræðu er farið yfir miðlunarferli peningastefnunnar
og rannsakað hvort helstu áhrifaleiðirnar hafi virkað sem skyldi. Farið er í
saumana á fimm helstu farvegum peningastefnunnar; athuguð eru a) áhrif vaxta, b)
áhrif eignaverðs, c) áhrif gengis, d) áhrif lána og e) áhrif væntinga. Niðurstaða
þessarar athugunar er sú að tveir þeirra, þ.e. gengisfarvegur og væntingafarvegur hafi
virkað sem skyldi, en hinir þrír, þ.e. áhrif lána, vaxta og eignaverðs, hafi haft skerta
virkni og jafnvel virkað í gagnstæða átt. Það er þó ekki við peningastefnuna eina að
sakast heldur hafa vissir markaðsbrestir komið í veg fyrir að árangur hafi náðst í
þessum efnum. Þó má segja að líkan bankans ætti að geta tekið mið af þessum þáttum
á einn eða annan hátt.
Rætt er hvaða markaðsbrestir skipti hér mestu máli, og metið að það sé freistnivandi
(e. moral hazard) vegna áætlaðrar (e. implicit) ríkisábyrgðar á fjármálastofnunum sem
leiddi til vanmats á áhættu og ýtti undir aukið innstreymi fjármagns á lágum vöxtum.
Lántakendur og fjárfestar virðast hafa vænst þess að gengi íslensku krónunnar yrði
varið af Seðlabankanum til þess að koma í veg fyrir gengisfall og verðbólgu sem gerði
kenninguna um óvarið vaxtajafnvægi að engu um skeið og ýtti frekar undir innstreymi
fjármagns. Vegna verðtryggingar skila áhrif stýrivaxta sér seint og illa út í hinn langa
enda vaxtarófsins og það leiðir til þess að stýrivextir þurfa að hækka hraðar og meira
en ella. Þjóðhagslíkan Seðlabankans virðist ekki hafa tekið þessa þætti með í reikninginn.
Skráarnafn | Stærð | Aðgangur | Lýsing | Skráartegund | |
---|---|---|---|---|---|
Ragnheidur_Jonsdottir_fixed.pdf | 696.89 kB | Opinn | Heildartexti | Skoða/Opna |