Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/4348
Með auknum skipaferðum hefur flutningur sjávarlífvera á milli hafsvæða aukist mikið og
er nú orðinn að miklu umhverfis- og efnahagslegu vandamáli á heimsvísu. Við Ísland hafa
nokkrar nýjar tegundir sem taldar eru hafa borist hingað af mannavöldum fundist á
síðastliðnum áratugum. Ein þeirra er norður-ameríski grjótkrabbinn (Cancer irroratus).
Grjótkrabbi er tiltölulega stórvaxinn tífætla (Decapoda) sem getur orðið allt að 15 cm á
skjaldarbreidd. Tegundin fannst fyrst hér við land í Hvalfirði árið 2006, en fyrir þann tíma
var útbreiðsla hans aðeins þekkt við austurströnd N-Ameríku, frá Labrador til Suður-
Karólínu. Ísland er því nyrsti þekkti fundarstaður krabbans til þessa. Talið er líklegast að
tegundin hafi borist hingað til lands á lirfustigi í kjölfestuvatni skipa.
Rannsóknirnar hófust árið 2007 en þá voru svifsýni tekin á þremur svæðum við landið, þ.e.
í Hvalfirði og Faxaflóa, í Álftafirði í Ísafjarðardjúpi og í Eyjafirði. Árið 2008 var sýnum
frá Patreksfirði og Tálknafirði bætt við. Svifsýni voru tekin mánaðarlega með Bongóháfi á
nokkrum stöðvum á hverju svæði, frá mars til nóvember. Samhliða greiningu á
grjótkrabbalirfum í Hvalfirði og Faxaflóa voru bogkrabba- (Carcinus maenas) og
trjónukrabbalirfur (Hyas spp.) greindar til lirfustiga. Árin 2007 og 2008 voru gildruveiðar
einnig stundaðar á fullorðnum einstaklingum, á tímabilinu frá apríl til október, í Hvalfirði,
Kollafirði, Skerjafirði og Faxaflóa.
Fullorðnir grjótkrabbar reyndust algengir í Hvalfirði. Af þeim 1059 kröbbum sem alls
veiddust voru aðeins 148 kvendýr (14%), en tíðni kvendýra var alltaf lág í afla. Kvendýr
með egg veiddust á tímabilinu frá júní til ágúst. Lirfur grjótkrabbans hafa nú fundist í
töluverðu magni í Hvalfirði og innanverðum Faxaflóa. Þéttleiki lirfa var lágur framan af
sumri, náði hámarki í júlí en eftir það minnkaði hann er leið á haustið. Lirfur fundust
einnig í svifsýnum frá Patreksfirði og því virðist krabbinn vera að breiðast út til Vestfjarða,
þó enn sé á huldu hvort lirfum þar takist að þroskast í fullorðna einstaklinga.
Sýnum frá Íslandi og þremur stöðum í N-Ameríku (Nýfundnalandi, Halifax og New
Brunswick) var safnað til að athuga uppruna íslenska stofnsins og til að meta hvort hann
hafi gengið í gegnum flöskuháls í landnáminu. Niðurstöðurnar sýna að um þónokkurn
breytileika er að ræða í hvatbera-DNA meðal íslensku landnemanna, hann virðist þó vera
minni (þó ómarktækt) en í N-Ameríku. Tíðni hvatberaarfgerða íslensku krabbanna er
frábrugðin tíðni gerða í New Brunswick en ómarktækt frábrugðin stofnunum við bæði
Halifax og Nýfundnaland. Vísbendingar eru um að íslenski stofninn hafi gengið í gegnum
flöskuháls en stofnarnir í N-Ameríku virðast frekar vera í jafnvægi, eða gengið í gegnum
flöskuháls fyrir þónokkru síðan. Hár breytileiki og vaxtarhraði íslenska stofnsins gefa til
kynna að hann sé lífvænlegur og geti þrifist vel við Ísland.
Skráarnafn | Stærð | Aðgangur | Lýsing | Skráartegund | |
---|---|---|---|---|---|
OSG_MSc_2009_fixed.pdf | 1.96 MB | Opinn | Heildartexti | Skoða/Opna |