Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: http://hdl.handle.net/1946/4431
Rannsókn þessari er beint að Hólavallagarði, gamla kirkjugarðinum við Suðurgötu í
Reykjavík. Ljósi er varpað á uppruna hans og rætur, á valdabaráttu um garðinn, um
hlutaðeigendur hans og hvers virði Hólavallagarður er í menningarsögulegu samhengi.
Einnig er litið til framtíðar garðsins og settar fram tillögur að nokkrum áhersluþáttum,
sem stjórnendur garðsins ættu að hafa í huga við stefnumótun hans.
Byggt er á margvíslegum heimildum um garðinn sjálfan, aðra kirkjugarða og
kirkjugarðamenningu ásamt greiningum og kenningum um menningararf og
menningarminjar. Sérstaklega er horft til kenninga franska heimspekingsins og
rithöfundarins Michels Foucault. Greiningartæki sem byggð eru á túlkun hans á
fornminjafræði og sifjafræði draga fram valdaþræði og átakalínur sem liggja misdjúpt
undir yfirborðinu. Þetta er sérstaklega gefandi greining á jafn flóknu fyrirbæri og
kirkjugarði, eins og Foucault benti á sjálfur í greininni Um önnur rými sem hann samdi
árið 1967. Þar segir hann m.a.:
Kirkjugarðurinn er tvímælalaust annarlegur staður samanborið við venjuleg
menningarrými; hann er engu að síður rými sem er bundið öllum staðsetningum
miðborgarinnar, samfélagsins eða þorpsins í heild, því hver einasti einstaklingur,
hver einasta fjölskylda, á ættingja í kirkjugarðinum (Foucault 2002, -b, 138).
Í ljós kemur að Hólavallagarður er fyrst og fremst kirkjugarður og er sem slíkur
ákaflega sterk táknmynd um vörn, mótþróa, andstöðu og jafnvel afneitun gegn ægivaldi
dauðans. Eftir því sem honum er betur við haldið og hann hirtur því meir vörn veitir
hann gegn hnignun, eyðileggingu og dauða. Táknmyndin hefur jafnvel enn víðari
skírskotun í ljósi þess að Hólavallagarður, ásamt öðrum kirkjugörðum í Reykjavík
hefur einstaka stjórnsýslulega stöðu utan valdakerfa ríkisins og stjórnkerfis
Reykjavíkurborgar. Þessi sérstaka staða er ofangreindum yfirvöldum ekki alveg ljós og
því hefur komið upp óvissa um forræði garðsins sem enn er ekki til lykta leidd.
Menningarsögulegt gildi garðsins er ótvírætt, jafnt einstakir þættir hans og
garðurinn í heild sinni. Því er mikilvægt að sundurgreina hann ekki um of því enda
myndi það þýða að einn menningarsögulegur þáttur garðsins fái athygli á kostnað
annars.
Það á að vera í höndum stjórnar Kirkjugarða Reykjavíkurprófastsdæma að leiða
stefnumótun um framtíð garðsins sem þjóðargersemi og forræði stjórnarinnar verður að vera tryggt og óumdeilt. Það verður best gert með því að auka virkni garðsins sem
kirkjugarðs á um leið og menningarsögulegt gildi hans er haft í hávegum. Slík meðferð
hefur hingað til ekki verið þáttur í stjórn og rekstri kirkjugarða á Íslandi en verður það í
æ meiri mæli eftir því sem tímar líða.
Umsýsla menningarminja eins og Hólavallagarðs krefst mikillar vinnu bæði á
sviði hugmynda og framkvæmda. Í stað þess að auka álag á daglegan rekstur
Kirkjugarða Reykjavíkurprófastsdæma er tilvalið að virkja grasrót áhugafólks um
menningu og sögu Reykjavíkur, aðstandenda hinna látnu og þá sérstaklega hinna
svokölluðu leiðishafa, sem eru ábyrgðarmenn einstakra grafreita í garðinum. Fjölga
mun ört í þessum hópi þegar og ef reglur um jarðsetningu duftkera í garðinum verða
rýmkaðar.
Skráarnafn | Stærð | Aðgangur | Lýsing | Skráartegund | |
---|---|---|---|---|---|
solveig_olafsdottir_fixed.pdf | 505.99 kB | Opinn | Heildartexti | Skoða/Opna |