Vopnabúr hermannsins. Þróun alþjóðlegs refsiréttar með tilliti til kynbundins ofbeldis á átakatímum

Abstract

Ritgerðin fjallar um hvernig nauðgun og kynbundið ofbeldi hefur verið notað í stríði og hvernig alþjóðlegur refsiréttur og alþjóðasamfélag hefur tekið á því vandamáli. Svo lengi sem elstu menn muna hafa stríð verið hluti af samfélagi manna. Afleiðingar stríðs koma misjafnlega við fólk og þær eru ekki þær sömu fyrir karla og konur. Rakin verður sú þróun sem hefur átt sér stað innan alþjóðlegs refsiréttar, allt frá því að Lieber Code leit dagsins ljós árið 1863 fram til dagsins í dag. Farið verður yfir alþjóðlegt lagaumhverfi fyrir síðari heimsstyrjöldina og hvaða sáttmálar og samningar voru í gildu á þeim tíma. Einnig verður fyrri heimsstyrjöldinni gerð stuttlega skil. Í ritgerðinni er farið yfir stríðsátök í tengslum við síðari heimsstyrjöldina og hvaða ofbeldi konur þurftu að þola í þeirri styrjöld. Síðari heimsstyrjöldin leiddi meðal annars til stofnunar Alþjóðaherdómstólanna í Nürnberg og Tókýó og verða réttarhöldunum gerð ítarleg skil. Eftir að síðari heimsstyrjöldinni lauk áttu sér stað miklar breytingar bæði í landsrétti og alþjóðlegum rétti sem snéru að réttindum kvenna. Sérstaklega varð mikil þróun á sviði mannréttinda en ein helsta framþróun í réttindabaráttunni um aukin mannréttindi er án efa stofnun Sameinuðu þjóðanna árið 1945. Farið er yfir helstu samninga sem lúta að vernd kvenna á stríðstímum en þar ber helst að nefna Genfarsamningana frá 1949 og viðbótarbókanir við þá frá 1977 og samning Sameinuðu þjóðanna um afnám allrar mismununar gagnvart konum frá 1979. Þær breytingar sem urðu á alþjóðlegum rétti á tíunda áratug nýliðinnar aldar verður gefinn sérstakur gaumur og ber þar helst að nefna stofnun Alþjóða stríðsglæpadómstólanna fyrir fyrrum Júgóslavíu og Rúanda. Dómaframkvæmd þessara tveggja stríðsglæpadómstóla hefur breytt alþjóðlegum refsirétti þannig að menn sem nauðguðu konum eða gerðu konur að kynlífsþrælum hafa verið sakfelldir og fangelsaðir auk þess sem ábyrgð hernaðarlegra yfirvalda á glæpunum hefur verið viðurkennd af báðum þessum dómstólum. Að auki voru hugtökin nauðgun og kynferðisofbeldi skilgreind í fyrsta skipti af alþjóðlegum dómstól og hefur dómaframkvæmd dómstólanna lagt mikið til í baráttu kvenna um aukna vernd. Stofnun Alþjóðlega sakamáladómstólsins árið 1998 var mikilvægt skref í þróun alþjóðlegs refsiréttar og verður Rómarsamþykktin skoðuð í því skyni að leggja mat á með hvaða hætti hún lýtur að vernd kvenna.