Heimild til öflunar ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins samkvæmt 34. gr. ESE. Samanburður við heimild laga 21/1994 um öflun álits EFTA-dómstólsins um skýringu samnings um Evrópska efnahagssvæðið

Abstract

Í 34. gr. samnings um stofnun eftirlitsstofnunar og dómstóls (ESE) er mælt fyrir um lögsögu EFTA-dómstólsins til að gefa dómstólum aðildarríkjanna ráðgefandi álit (e. advisory opinion) varðandi túlkun EES-reglna. Heimildin er hluti eftirlitskerfis sem fylgist með framkvæmd og beitingu EES-samningsins (hér eftir EES) sem var lögfest með lögum nr. 21/1994 um öflun álits EFTA-dómstólsins um skýringu samnings um Evrópska efnahagssvæðið (hér eftir nefnd álitslög). Í þessari ritgerð verður 34. gr. ESE skoðuð, sem og lög nr. 21/1994, og gerður samanburður á heimildunum. Fyrirmynd 34. gr. ESE er að finna í 267. gr. STESB, sem fjallar um heimild aðildarríkja ESB-réttar til að leita forúrskurðar (e. preliminary rulings) hjá Evrópudómstólnum. 267. gr. STESB fær einnig greinargóða umfjöllun ásamt sjónarmiðum sem að liggja að baki ákvæðinu. Áður verður fjallað í stuttu máli um EES-samninginn og markmið hans um einsleitni. Markmiðið verður skoðað í ljósi sjálfstæðis dómstóla sem EFTA-ríki EES krefjast vegna sjónarmiða þeirra um fullveldi. Í framhaldinu verður framkvæmd Evrópudómstólsins og EFTA-dómstólsins athuguð. Í síðasta hluta ritgerðarinnar verður sú spurning borin upp hvort heimild laga nr. 21/1994 innihaldi ríkari takmarkanir en ákvæði 34. gr. ESE kveður á um. Sjónum verður beint að skýringu löggjafans og dómstóla á orðunum „dómstóll“ og „réttur“ í 2. mgr. 34. gr. ESE. Því verður velt upp hvort hin íslensku lög þrengi heimildina um of og útiloki hæfa úrskurðaraðila á stjórnsýslustigi til að afla álits EFTA-dómstólsins er þær stofnanir glíma við túlkun EES-reglna í starfsemi sinni. Litið verður til túlkunar Evrópudómstólsins og EFTA-dómstólsins í því skyni. Að lokum verður norskur réttur skoðaður til frekari glöggvunar á heimild 34. gr. ESE.