Sérfræðiábyrgð lögmanna. Sjónarmið er lúta að stofnun bótakrafna lögmanna með hliðsjón af siðareglum lögmanna og úrskurðum úrskurðarnefndar Lögmannafélags Íslands

Abstract

Í upphafi ritgerðarinnar er farið stuttlega yfir þróun sem orðið hefur á starfsvettvangi lögmanna frá upphafi 20. aldar. Fjallað er almennt um bótagrundvöllinn en ítarlegar er farið í þá ábyrgð er snýr að lögmönnum. Sérfræðiþekking lögmanna er það sem einkennir störf þeirra fyrst og fremst og ástæða þess að viðskiptavinir leita til þeirra. Starfsábyrgð lögmanna er skyld ábyrgð annarra sjálfstætt starfandi sérfræðinga. Ef lögmönnum, eða öðrum sérfræðingum, verður á í starfi er það sakarreglan sem er bótagrundvöllur ábyrgðarinnar. Sakarreglan er meginreglan um bótagrundvöllinn í skaðabótarétti og felst í meginatriðum í því að tjónvaldur ber bótaábyrgð á tjóni sem hann veldur með saknæmum eða ólögmætum hætti. Þegar um sérfræðiábyrgð er að ræða er sakarreglunni þó ekki beitt með hefðbundnum hætti, heldur er talað um að henni sé beitt með ströngum hætti. Merking þess orðalags felur það í sér að lítið þarf út af að bregða til að háttsemin sé metin saknæm í ljósi sérfræðiþekkingarinnar. Sönnunarkröfum um bótagrundvöllinn er hliðrað tjónþola í vil og er mikilvægt að líta til þriggja atriða þegar sönnunarreglum er hliðrað með þessum hætti: í fyrsta lagi þarf að liggja fyrir sönnun um atvik; í öðru lagi sönnun um tjón og fjárhæð tjóns; og í þriðja lagi er slakað á sönnun um orsakatengsl. Rökin fyrir beitingu sönnunarreglna með þessum hætti eru þau að sérfræðingur stendur að jafnaði betur að vígi en tjónþoli við að tryggja sér sönnun um málsatvik. Hin eiginlega lögmannsábyrgð felst einungis í hreinu fjártjóni og einkennist ábyrgðin af samningi lögmanns um að taka að sér vissa þjónustu, venjulega gegn gjaldi. Gjaldtakan er þó ekki forsenda fyrir ábyrgðinni en getur verið vísbending um efni samningsins. Samningssambandið veldur því að sjónarmið um bótaábyrgð lögmanns gagnvart skjólstæðing getur ýmist verið ríkara eða takmarkaðri en almennt gerist, en meta þarf slíkt hverju sinni með hliðsjón af samningi aðila. Oft getur verið ókleift að taka afstöðu til þess hvort háttsemi lögmanns sé saknæm nema fyrir liggi beinar athafnaskyldur á lögmanni samkvæmt samningi. Þeir samningar sem lögmaður og viðskiptavinur gera sín á milli segja ekki alltaf berum orðum fyrir um skyldur lögmanns. En þegar slíkt er ekki skýrt af samningi, þá er aðallega litið til laga um lögmenn nr. 77/1998 og siðareglna Lögmannafélags Íslands, Codex ethicus.Úrskurðarnefnd lögmanna er sjálfstæð úrskurðarnefnd sem leysir úr málum eftir ákvæðum laga um lögmenn. Flest mál sem nefndinni berast fjalla um meint brot á góðum lögmannsháttum og koma flest málin frá umbjóðendum lögmanna. Úrskurðarnefndin sker þó ekki úr um hvort lögmaður sé skaðabótaskyldur vegna háttsemi sinnar. Í þeim málum sem úrskurðarnefndin tekur fyrir getur hún fundið að vinnubrögðum lögmanns eða veitt honum áminningu. Ef sakir eru miklar eða lögmaður hefur ítrekað sætt áminningu getur nefndin í rökstuddu áliti lagt til við ráðherra að lögmannsréttindi viðkomandi lögmanns verði felld niður tímabundið eða hann sviptur réttindum ef sakir eru miklar sbr. 14. gr. lml.Einungis dómstólar skera úr um hvort lögmenn teljist bótaskyldir vegna háttsemi sinnar.