"Stendur og fellur þjóðin og málið hvort með öðru." Tngumál og mótun íslenskrar sjálfsmyndar

Abstract

Þjóðernishyggjan var áhrifamikið afl í Evrópu á síðastliðnum tveimur öldum: hún breytti landakortinu og einnig sjálfsmynd fólks. Þjóðernisvitund varð mikilvægur hluti af sjálfsmynd einstaklinga og er það vissulega enn í dag. Ritgerð þessi rannsakar hlutverk tungumáls í þróun íslenskrar sjálfsmyndar. Efnið er nálgast út frá sögulegu sjónarhorni. Í innganginum er almennt yfirlit yfir efnið og annar kafli kynnir fræðilegan bakgrunn og helstu kenningar sem höfðu áhrif á söguskoðunina bæði í útlöndum og á Íslandi. Í þriðja kafla er sjónum beint að fræðilegri orðræðu um þjóðernisvitund á miðöldum og að verki Arngríms lærða, sem skapaði undirstöðu sem menntamenn gátu byggt á á seinni öldum. Í fjórða kafla er fjallað um mótun íslenskrar sjálfsmyndar á 19. öld. Skoðaðar eru evrópskar hreyfingar sem höfðu áhrif á þjóðernishugmyndir Íslendinga og hvernig þær og ýmsar goðsagnir voru notaðar á tímum sjálfstæðisbaráttu með því markmiði að móta og rökstyðja kröfuna um íslenskt þjóðríki. Einnig er rætt um rómantíska þjóðernishyggju, áhrif hennar og hlutverk sögunnar við mótun þjóða.Lykilorð: þjóðernishyggja, sjálfsmynd, þjóðernisvitund, tungumál, sjálfstæðisbarátta.