„Ég er á við hvaða strák sem er.“ Margvíslegar birtingarmyndir strákastelpna í barna- og unglingabókum þriggja alda

Abstract

Í þessari ritsmíð er fengist við þróun strákastelpuhlutverksins í barna- og unglingabókum frá 19. öld. Í því skyni er sjónum beint að eftirtöldum persónum bóka sem hafa verið þýddar á íslensku: Kapitola í The Hidden Hand eftir E.D.E.N. Southworth; Jóa March í Little Women eftir Louisa May Alcott; Georgína/Georg í Fimmbókunum eftir Enid Blyton; og ónefnda prinsessan í bókum Per Gustavsson.Georgína er miðdepill athyglinnar og er ítarlegasta greiningin á strákastelpuhlutverkinu í kafla sem er helgaður henni og höfundi hennar, enda er Georgína meginástæða þess að strákastelpur eru rannsóknarefni ritsmíðarinnar. Georgína er í stöðugum átökum við umhverfi sitt, eins og aðrar strákastelpur. Með því að draga átök milli samfélags og strákastelpna fram í dagsljósið er sýnt fram á hvaða mótlæti þær mæta. Þá er því haldið fram að í átökum strákastelpu og samfélags verði til málamiðlun, sem einnig má líta á sem díalektíska þróun, þar sem rammi kvenhlutverksins rýmkar.Ástæða er til að ætla að strákastelpur í bókmenntum eigi að sýna fram á úrelt kynhlutverk og helst útvíkka það svo um munar. Breyting á kynhlutverkum er þó ekki, hvorki í raunverulega heiminum né heimi skáldsögunnar, auðsótt mál.