Siðfár í íslensku samfélagi? Koma e-töflunnar til Íslands

Abstract

Rannsóknir hafa sýnt að fjölmiðlar geta haft mikil áhrif á viðhorf almennings til afbrota. Ýmsar kenningar hafa komið fram um þessi áhrif, ein þeirra er hugmyndin um siðfár (moral panic). Tiltekin frávikshegðun fær skyndilega mikla umfjöllun í fjölmiðlum, veldur ótta meðal almennings og valdastofnana og virðist þarfnast sértækra aðgerða. Spjótunum er beint að tilteknum hópi einstaklinga sem sagðir eru ábyrgir fyrir ógninni og þeim kennt um að ógna ríkjandi menningu, lifnaðarháttum og gildum. Neysla vímuefna er vel til þess fallin til að skapa ótta og óöryggi í samfélaginu. Þegar nýrra efna verður vart eykst umfjöllun fjölmiðla jafnan um notkun efnisins og þá hættu sem neyslunni fylgir. Það vímuefni sem hefur skapað hvað mestar áhyggjur og ótta í íslensku samfélagi er án efa e-taflan. Skömmu eftir að hún hafði náð að festa rætur í íslensku samfélagi fór neyslan að valda miklum usla og óöryggi hér á landi. Hér verður greint frá komu e-töflunnar til landsins um 1990 og viðbrögðum almennings, fjölmiðla og stjórnvalda við komu efnisins. Íslensk viðhorfakönnun frá þessum tíma leiddi það í ljós að um helmingur Íslendinga töldu fíkniefnaneyslu vera mesta vandamál afbrota hér á landi. Var það í fyrsta sinn sem eins afdráttarlaust viðhorf kom fram í könnun sem þessari og er því áhugavert að athuga hvernig umfjöllun fjölmiðla var á þessum tíma. Notast verður við orðræðugreiningu á fréttum frá á tímabilinu 1990-1997 til að meta hvort siðfár hafi skapast í íslensku samfélagi.