is Íslenska en English

Lokaverkefni (Doktors)

Háskóli Íslands > Heilbrigðisvísindasvið > Doktorsritgerðir - Heilbrigðisvísindasvið >

Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: https://hdl.handle.net/1946/20520

Titill: 
  • Titill er á ensku Insomnia, depression and quality of life among patients with obstructive sleep apnea
  • Svefnleysi, þunglyndi og lífsgæði sjúklinga með kæfisvefn
Námsstig: 
  • Doktors
Efnisorð: 
Útdráttur: 
  • Útdráttur er á ensku

    Introduction: Patients with obstructive sleep apnea (OSA) often sleep poorly, have a high co-morbidity of insomnia and evidence suggests elevated levels of depression among this patient population. All of these conditions affect quality of life and accordingly it can be difficult to identify the most important contributors for poor health and life qualities among these patients. It is important to look at all of these factors in combination and figure out whether some subgroups of OSA patients require additional interventions prior to or simultaneously with positive airway pressure (PAP) treatment to maximize treatment effects
    Objectives: The overall aim of this study was to investigate insomnia, depression and quality of life among patients with OSA: firstly, their prevalence among untreated OSA patients and the relationship with OSA severity, secondly, how these factors change with long term PAP treatment of OSA and thirdly if they have some impact on treatment outcome and adherence.
    Methods: The relationship between insomnia, quality of life and OSA was assessed by comparing 822 untreated OSA patients from the Icelandic sleep apnea cohort (ISAC, 666 males, 156 females) to 762 controls from the general population in Iceland (404 males, 358 females). Changes in both insomnia and quality of life were subsequently assessed among ISAC subjects 2 years after initiating PAP treatment. Furthermore, depression was assessed among 284 untreated OSA patients (223 males, 61 females) waiting to initiate PAP treatment. All OSA patients underwent a sleep study and answered standardized questionnaires about their sleep and health. Insomnia was assessed with the Basic Nordic Sleep Questionnaire and those who reported insomnia symptoms ≥3x week were considered to have insomnia. Three subtypes of insomnia were defined: difficulty initiating sleep (initial insomnia), difficulty maintaining sleep (middle insomnia) and early morning awakenings (late insomnia). The Short Form 12 (SF-12) questionnaire was used to assess quality of life. Two summary component scores are derived from the SF-12, the physical component score (PCS) and mental component score (MCS). Depression was assessed with the Mini International Neuropsychiatric Interview (MINI).
    Results: The prevalence of having some symptoms of insomnia among untreated ISAC subjects was 68.3%, but there was a considerable overlap between the three different subtypes of insomnia. Symptoms of initial insomnia were reported by 15.5% of patients, 59.3% had symptoms of middle insomnia, and 27.7% exhibited symptoms of late insomnia. Middle insomnia was less prevalent among the general population subjects compared to the untreated ISAC subject (32% vs. 59.3%; p<0.001). However, there was no significant difference in the prevalence of initial insomnia between subjects from these two cohorts. Untreated ISAC subjects had a worse quality of life as compared to subjects from the general population. Both MCS and PCS remained significantly lower among untreated ISAC subjects after adjusting for age, body mass index (BMI), gender, smoking, hypertension, diabetes, insomnia and daytime sleepiness; on average, OSA patients had PCS scores 9.48 points lower (95% CI: -10.53, -8.44; p<0.0001) and MCS scores 3.35 points lower (95% CI: -4.35, -2.35; p<0.0001) than the general population. Overall, 15.5% of subjects in the untreated OSA cohort met the diagnosis for dysthymia, but women had a significantly higher prevalence than men (29.5% vs. 11.7%, p<0.001). The prevalence of major depression was 6% in the overall sample and there was no difference between genders. The prevalence of depression overall (dysthymia or major depression) was 20.8% with women showing a significantly higher prevalence, 36.1% vs. 16.6% among men, (p<0.001) but this difference was driven by the dysthymia results. Those who suffered from depression reported lower quality of life and were more likely to report symptoms of insomnia and use sleep medication. Sleep medication use, daytime sleepiness and symptoms of initial insomnia were independently related to depression but BMI and OSA severity were not.
    At the two-year follow-up, symptoms of initial and late insomnia tended to persist regardless of successful PAP treatment and those presenting with these subtypes of insomnia at baseline were less likely to adhere to PAP treatment, different that remained significant after adjusting for age, sex, BMI, smoking, and OSA severity. Symptoms of middle insomnia improved after successful OSA treatment and did not affect PAP adherence.
    Both PCS (mean ± SE change: 2.6 ± 0.4; p<0.0001) and MCS (1.9 ± 0.5; p<0.001) increased significantly two years after treatment initiation. Despite these significant increases, PCS values in ISAC subjects at the follow-up remained significantly lower than the values seen in the general population at baseline (mean ± SE after two years: 43.9 ± 0.5 vs. 50.9 ± 0.5, p<0.0001). Significant two-year increases (p<0.05) in both quality of life measures were observed for full and non-users, separately. Comparison of the changes in physical and mental quality of life between PAP groups showed only a marginal difference between full and non-users for change in PCS (p=0.06) and no differences in the change in MCS (p=0.80). While significant evidence for a PAP by BMI group interaction was not found, a significant difference for PCS was reported when restricting analysis to BMI>35 (p=0.02) such that subjects adherent to PAP had a significantly greater improvement in PCS than non-users. No differences in PAP full and non-users related to BMI groups were found for MCS. Significant differences in PCS change between full users and PAP non-users for those who did not have initial (p=0.02), middle (p=0.01) or late (p=0.02) insomnia at baseline were found; full users had greater increases in PCS.
    Conclusions: The majority of untreated OSA patients have symptoms of insomnia, almost a quarter of these patients have depression and their life qualities are poor. Both initial and late insomnia tend to persist regardless of successful PAP treatment and negatively affect treatment adherence. Middle insomnia improves if OSA is successfully treated and seems to be a symptom of untreated OSA rather than a traditional insomnia condition. Full users of PAP do not appear to improve their quality of life more than non-users. However, the most obese full users and those without insomnia showed more improvement in physical quality of life compared to non-users. The various co-morbidities of OSA, such as insomnia and depression, have a profound impact on quality of life and affect treatment adherence. This needs to be taken into account and addressed with additional treatment interventions when needed.

  • Inngangur: Sjúklingar með kæfisvefn sofa gjarnan óvært, þjást af svefnleysi og rannsóknir benda til aukinnar tíðni þunglyndis meðal þeirra. Allir þessir þættir hafa áhrif á lífsgæði og því getur verið erfitt að átta sig á hverjar eru mikilvægustu orsakir lélegrar heilsu og lakra lífsgæða hjá þessum sjúklingum. Því er nauðsynlegt að skoða þessa þætti og kanna hvort hægt sé að bæta meðferð og auka meðferðarheldni við kæfisvefni hjá ákveðnum undirhópum sem þurfa á frekari inngripum að halda samhliða notkun svefnöndunartækis eða áður en slík meðferð hefst.
    Tilgangur: Megin tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna svefnleysi, þunglyndi og lífsgæði sjúklinga með kæfisvefn. Í fyrsta lagi var algengi þessara þátta rannsakað sem og tengsl þeirra við alvarleika kæfisvefns, í öðru lagi var skoðað hvernig þessir þættir breytast við meðferð kæfisvefns og að lokum hvort þessir þættir hafi áhrif á meðferðarheldni við kæfisvefni.
    Aðferðir: Svefnleysi og lífsgæði voru metin með samanburði á 822 sjúklingum með ómeðhöndlaðan kæfisvefn (Íslenska kæfisvefnsrannsóknin, 666 karlar, 156 konur) og 762 þátttakendum úr almennu þýði (404 karlar og 358 konur). Kæfisvefnssjúklingarnir voru endurmetnir tveimur árum eftir upphaf meðferðar með svefnöndunartæki. Að lokum var þunglyndi metið hjá 284 sjúklingum með ómeðhöndlaðan kæfisvefn (223 karlar og 61 kona).
    Allir kæfisvefnssjúklingarnir fóru í svefnmælingu og svöruðu stöðluðum spurningalistum um svefnvenjur og heilsu. Svefnleysi var metið með the Basic Nordic Sleep Questionnaire og þeir sem upplifðu einkenni svefnleysis ≥3 sinnum í viku töldust vera með svefnleysi. Þrjár gerðir svefnleysis voru skoðaðar: erfiðleikar með að sofna, tíðar uppvaknanir á nóttunni og að vakna of snemma á morgnana. Spurningalisti (The short form 12) var notaður til að meta lífsgæði. Tveir undirflokkar listans eru notaðir til að meta líkamleg og geðræn lífsgæði. Þunglyndi var metið með stöluðu sálfræðiviðtali (the Mini International Neuropsychiatric Interview).
    Niðurstöður: Samtals voru 68.3% ómeðhöndlaðra kæfisvefnssjúklinga með einkenni svefnleysis en töluverð skörun var milli ólíkra gerða svefnleysis. Að eiga erfitt með að sofna á kvöldin var umkvörtunarefni 15.5% sjúklinga, 59.3% vöknuðu oft á nóttunni og 27.7% vöknuðu of snemma á morgnana. Að vakna oft á nóttunni var mun algengara hjá sjúklingum með kæfisvefn samanborið við þátttakendur úr almennu þýði (32% vs. 59.3%; p<0.001). Ekki var marktækur munur á tíðni þess að eiga erfitt með að sofna á kvöldin milli þessara hópa. Sjúklingar með ómeðhöndlaðan kæfisvefn höfðu lakari lífsgæði samanborið við þátttakendur úr almennu þýði. Bæði líkamleg og geðræn lífsgæði voru marktækt lakari hjá sjúklingum með kæfisvefn eftir að leiðrétt hafði verið fyrir aldur, líkamsþyngdarstuðul (LÞS), kyn, háþrýsting, sykursýki, svefnleysi og dagssyfju. Að meðaltali voru kæfisvefnssjúklingar með 9.48 færri stig líkamlegra lífsgæða (95% CI: -10.53, -8.44; p<0.0001) og 3.35 færri stig geðrænna lífsgæða (95% CI: -4.35, -2.35; p<0.0001) samanborið við þátttakendur úr almennu þýði. Samtals greindust 15.5% sjúklinga með ómeðhöndlaðan kæfisvefn með einkenni óyndis en tíðnin var hærri meðal kvenna (29.5% vs. 11.7%, p<0.001). Alvarleg geðlægð greindist hjá 6% sjúklinga en þar var einginn kynjamunur. Samanlögð tíðni þunglyndis (óyndi og alvarleg geðlægð) var 20.8%. Konur voru með hærri tíðni; 36.1% vs. 16.6% hjá körlum, (p<0.001) en kynjamunurinn skýrist af mun á algengi óyndis. Svefnlyfjanotkun var sterkasti skýringarþáttur þunglyndis en dagssyfja og að eiga erfitt með að sofna á kvöldin tengdust einnig hærri tíðni þunglyndis. Líkamsþyngdarstuðull og alvarleiki kæfisvefns voru ekki sjálfstæðir skýringarþættir þunglyndis.
    Við tveggja ára eftirfylgd kom í ljós að það að eiga erfitt með að sofna og að vakna of snemma á morgnana lagaðist ekki þrátt fyrir að kæfisvefn væri vel meðhöndlaður. Sjúklingar með slík einkenni svefnleysis voru líklegri til að gefast upp á meðferð með svefnöndunartæki, jafnvel eftir að leiðrétt hafði verið fyrir aldur, kyn, LÞS, reykingar og alvarleika kæfisvefns. Tíðar uppvaknanir á nóttunni löguðust þegar kæfisvefn var vel meðhöndlaður og þessi einkenni höfðu ekki áhrif á meðferðarheldni.
    Bæði líkamleg (2.6 ± 0.4; p<0.0001) og geðræn (1.9 ± 0.5; p<0.001) lífsgæði bötnuðu tveimur árum eftir að meðferð við kæfisvefni hófst en voru þó áfram lakari samanborið við þátttakendur úr almennu þýði (43.9 ± 0.5 vs. 50.9 ± 0.5, p<0.0001). Lífsgæði bötnuðu (p<0.05) bæði hjá þeim sem notuðu svefnöndunartæki og þeim sem hættu meðferð. Líkamleg lífsgæði voru nálægt því að batna meira hjá sem notuðu svefnöndunartæki samanborið við þá sem hættu meðferð (p=0.06) en enginn munur var á breytingu á geðrænum lífsgæðum (p=0.80). Þegar einungis voru skoðaðir einstaklingar með LÞS >35 kom í ljós að líkamleg lífsgæði jukust marktækt meira hjá einstaklingum sem notuðu svefnöndunartæki samanborið við þá sem hættu meðferð (p=0.02). Enginn munur var á breytingu á geðrænum lífsgæðum milli þessara hópa. Hjá þeim sem notuðu svefnöndunartæki og áttu ekki erfitt með að sofna (p=0.02), vöknuðu ekki oft á nóttunni (p=0.01) og vöknuðu ekki of snemma á morgnana (p=0.02) fannst marktækur munur á líkamlegum lífsgæðum samanborið við þá sem hættu meðferð.
    Ályktanir: Meirihluti sjúklinga með ómeðhöndlaðan kæfisvefn er með einkenni svefnleysis, lífsgæði þeirra eru slök og um fimmtungur þeirra er með þunglyndi. Það að eiga erfitt með að sofna á kvöldin og að vakna of snemma á morgnana lagast ekki þó svo að kæfisvefn sé vel meðhöndlaður og þessi einkenni svefnleysis hafa neikvæð áhrif á meðferðarheldni. Að vakna oft á nóttunni lagast hjá þeim sjúklingum sem nota svefnöndunartæki sem virðist þannig einkenni ómeðhöndlaðs kæfisvefns frekar en raunverulegt svefnleysi. Þeir sem nota svefnöndunartæki bæta lífsgæði sín ekki meira en þeir sem hætta notkun svefnöndunartækis. Þó má sjá meiri bata líkamlegra lífsgæða hjá þeim sem hafa hæstan LÞS, eru án einkenna svefnleysis og nota svefnöndunartæki. Kæfisvefn hefur margvíslega fylgikvilla, eins og svefnleysi og þunglyndi, sem hafa neikvæð áhrif á lífsgæði sjúklinga. Þessa þætti þarf að taka til greina og meðhöndla frekar þegar þörf er á.

Styrktaraðili: 
  • Styrktaraðili er á ensku NIH grant HL72067 for “A Family Linkage Study of Obstructive Sleep Apnea”, HL94307 for “Endophenotypes of Sleep Apnea and the Role of Obesity”, the Eimskip Fund of the University of Iceland and the Landspitali - University Hospital Research Fund
Samþykkt: 
  • 8.2.2015
URI: 
  • http://hdl.handle.net/1946/20520


Skrár
Skráarnafn Stærð AðgangurLýsingSkráartegund 
Erla Björnsdóttir-með greinum-B5-new.pdf3,35 MBOpinnHeildartextiPDFSkoða/Opna