Friðhelgi einkalífs barna: Umfjöllun fjölmiðla um börn sem grunuð eru um eða hafa gerst sek um refsiverða háttsemi

Abstract

Hraði og áhersla fjölmiðla hefur breyst mikið á undanförnum áratug og ekki síst eftir að netmiðlum óx fiskur um hrygg samfara aukinni tæknivæðingu heimila og fyrirtækja. Hraðinn skiptir miklu máli – að vera fyrstur með fréttirnar – sem hefur í för með sér að bakgrunnsvinnu er oft ábótavant, þess er ekki alltaf nægjanlega gætt að sannreyna fréttirnar eða nægjanlega öruggra heimilda leitað. Þetta getur haft þær afleiðingar að mannréttindi þess sem er umfjöllunarefni fréttarinnar eru fótum troðin. Meðal þeirra réttinda er friðhelgi einkalífs þess sem fréttin fjallar um. Að njóta friðhelgi einkalífs eru stjórnarskrárvarin réttindi, sbr. 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1994, sem allir einstaklingar njóta, hvort sem þeir eru fullorðnir eða börn. Þrátt fyrir að börn, einstaklingar undir 18 ára aldri, geti átt réttindi og borið vissar skyldur, þá er gerður ákveðinn greinarmunur á þeim og fullorðnum. Friðhelgi einkalífs er þar ekki undanskilið. Börn eru almennt talin njóta aukinna réttinda m.t.t. friðhelgi einkalífs þar sem þau eru talin vera viðkvæmari fyrir en fullorðnir einstaklingar, enda enn að þroskast og vaxa. Í þessari ritgerð verður fjallað um það hvers konar vernd er til staðar fyrir börn gegn ágangi fjölmiðla um einkamál þeirra, hvort börn njóti raunverulega þeirra auknu réttinda sem eiga að vera til staðar fyrir þau og hvort verndin sé nægjanleg til þess að tryggja þeim friðhelgi einkalífs. Almenn umfjöllun um þetta efni yrði þó of viðamikil svo í þessari ritgerð verður lögð áhersla á umfjöllun fjölmiðla um börn sem grunuð eru um eða hafa gerst sek um refsiverða háttsemi. Fyrst verður reynt að varpa ljósi á það hvaða almennu réttindi eru til staðar þegar friðhelgi einkalífs er til skoðunar. Í kjölfarið verður litið á hvaða sérstöku réttinda og aukinnar verndar börn eru talin njóta. Stuttlega verður farið í lagaumhverfi fjölmiðla, þá sérstaklega ábyrgð þeirra gagnvart þeim er umfjöllunin snertir, ásamt því að líta til stimplunarkenninga. Tekin eru dæmi úr eldri og nýlegri umfjöllun þar sem börn hafa verið hluti umfjöllunarinnar þar sem þau voru grunuð um eða höfðu gerst sek um refsiverða háttsemi. Að endingu er litið til nágrannaríkja okkar og hvernig lagaumhverfinu er háttað þar m.t.t. barna og umfjöllunar fjölmiðla um málefni þeirra.