Samningsbundin vanefndaúrræði. Gjaldfellingarákvæði í lánasamningum

Abstract

Mörg þau sjónarmið sem almennar reglur um vanefndaúrræði byggja á eru háð mati. Samkvæmt meginreglunni um samningsfrelsi má víkja frá þessum matskenndu reglum með samningi. Með samningsbundnum vanefndaákvæðum eru skilgreindar fyrirfram þær kringumstæður sem heimila kröfuhafa að beita vanefndaúrræðum. Þau eru til þess fallin að stuðla að meiri fyrirsjáanleika og geta að því leyti samrýmst hagsmunum aðila betur en almennar reglur. Lánasamningar innihalda að öllu jöfnu vanefndaákvæði þ. á m. svonefnd gjaldfellingarákvæði sem heimila kröfuhafa, að tilteknum skilyrðum uppfylltum, að gjaldfella eftirstöðvar samnings verði vanefndir. Í þessari ritgerð verða slík ákvæði til nánari skoðunar.Almennar skráðar lagareglur um beitingu gjaldfellingarákvæða er ekki að finna í íslenskum rétti. Markmið ritgerðarinnar er að fara yfir þau sjónarmið sem komið hafa fram um slík ákvæði í sérlögum, fræðiskoðunum og réttarframkvæmd. Að auki verður fjallað um þær afleiðingar sem beiting gjaldfellingarúrræða getur haft í för með sér. Í ljósi þeirrar almennu meginreglu sem gildir um lagaval á sviði samningaréttar verður vikið stuttlega að erlendri réttarframkvæmd til samanburðar við þá framkvæmd sem lögð hefur verið til grundvallar í íslenskum rétti.