Möguleikar smáríkis til áhrifa í alþjóðasamfélaginu: Er Ísland frumkvöðull á sviði gilda og viðmiða?

Abstract

Hefðbundnar nálganir í alþjóðasamskiptum leggja áherslu á og skilgreina völd og áhrif eftir efnislegum þáttum á borð við íbúafjölda, stærð herafla og hagkerfis. Út frá þessari nálgun eru fámenn og hernaðarlega veik ríki með lítinn heimamarkað eins og Ísland talin ófær um að hafa áhrif í alþjóðasamfélaginu. Smáríkjakenningar hafna hins vegar þessari þröngu sýn og halda því fram að óefnislegir þætti á borð við viðmið, sjálfsvitund og hugmyndir geti leitt til áhrifa í alþjóðakerfinu. Ef hugmyndir skipta ekki síður máli en hernaðarvald opnar það nýjar dyr fyrir smáríki. Í þessari ritgerð er byggt á hugmyndum Christine Ingebritsen um að Norðurlöndin séu frumkvöðlar gilda og viðmiða í alþjóðasamfélaginu og leitað svara við því hvort Ísland sé alþjóðlegur frumkvöðull á sviði jafnréttismála, mannréttinda hinsegin fólks og jarðhitanýtingar sem sjálfbærrar lausnar á orkuþörf mannkyns. Til að svara rannsóknarspurningunni var litið til stöðu þessara mála í utanríkisstefnu Íslands, í þróunaraðstoð Íslands og tvíhliða samskiptum við önnur ríki ásamt því að skoða framlag Íslands til þessara málaflokka innan helstu alþjóðastofnana sem Ísland á aðild að. Þá er greint frá Jafnréttis- og Jarðhitaskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna sem starfa hér á landi. Erfitt er að segja nákvæmlega til um hver áhrif Íslands eru en í ritgerðinni er sýnt fram á að Ísland sé frumkvöðull og fyrirmynd í jarðhitamálum og á ákveðnum sviðum jafnréttismála og byggi þar fyrst og fremst á innlendum árangri og þekkingu á þessum sviðum til að hafa áhrif á alþjóðlegum vettvangi. Þrátt fyrir að standa framarlega hvað málefni hinsegin fólks varðar virðast íslenskt stjórnvöld ekki nýta sér innlendan árangur til áhrifa líkt og þau gera á sviði kynjajafnréttis og jarðhitamála.