Friðhelgi einkalífs barna. Myndbirtingar og birting upplýsinga um börn á samfélagsmiðlum.

Abstract

Friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu hefur lengi talist til mannréttinda og er jafnframt í hópi grundvallarmannréttinda hvers einstaklings. Þrátt fyrir það er ekki langt síðan menn fóru að huga að friðhelgi einkalífs barna en áherslan á mannréttindi þeirra hefur verið að aukast. Í því sambandi má nefna að ýmsir samningar hafa verið gerðir á alþjóðlegum vettvangi til að tryggja réttindi barna. Þar ber helst að nefna samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins (hér eftir Barnasáttmálinn) frá árinu 1989 en hann er sá eini, á alþjóðlegum vettvangi, sem fjallar einungis um börn. Þess má geta að samningurinn hefur verið lögfestur hér á landi með lögum nr. 19/2013. Í 1. mgr. 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 (hér eftir stjskr.) segir að allir skuli njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu. Í 2. og 3. mgr. koma fram takmarkanir sem heimilt er að gera á þessum réttindum að ákveðnum þröngum skilyrðum uppfylltum. Umrætt ákvæði hefur verið í stjórnskipunarlögum frá 1874, þ.e. frá því að Íslendingar fengu sína fyrstu stjórnarskrá. Inntak ákvæðisins hefur þó tekið breytingum og rýmkað til muna, t.a.m. er nú talið að 71. gr. stjskr. verndi friðhelgi einkalífs barna sem og fullorðinna einstaklinga. Samfélagsmiðlar á borð við Facebook og Twitter skutu upp kollinum í byrjun 21. aldar og hafa ótal rafrænir miðlar orðið til síðan þá. Vegna þeirrar öru þróunar sem orðið hefur á tækninni á undanförnum árum og áratugum hafa vaknað spurningar um friðhelgi einkalífs og hvort réttur einstaklinga sé nægilega tryggður á þessu sviði enda er ýmis konar myndum og upplýsingum deilt á samfélagsmiðlum daglega sem munu koma til með að vera þar til frambúðar. Í ritgerðinni verður leitast við að svara ýmsum þeim spurningum sem vakna um myndbirtingar og birtingu upplýsinga um börn á samfélagsmiðlum. Í fyrsta lagi hvaða réttarstöðu börn hafa þegar foreldrar eða aðrir greina frá einkamálefnum þeirra á samfélagsmiðlum. Í öðru lagi verður reynt að svara þeirri spurningu hvort friðhelgi einkalífs barna njóti nægilegrar verndar samkvæmt íslenskum lögum. Framangreind álitaefni verða skoðuð með tilliti til friðhelgi einkalífs barna, með hliðsjón af forsjá og hlutverki foreldra og að lokum með hliðsjón af tjáningarfrelsinu sem nýtur verndar 73. gr. stjskr. Samspil tveggja stjórnarskrárvarinna réttinda, þ.e. friðhelgi einkalífs barna og tjáningarfrelsis foreldra, verður sérstaklega skoðað vegna þess að foreldrar hafa aðgang að persónulegum upplýsingum um börn sín sem aðrir hafa alla jafna ekki. Einnig verður leitast við að svara því hvort birting viðkvæmra málefna barna, á samfélagsmiðlum, brjóti gegn réttindum þeirra og hvort það sé yfirhöfuð heimilt að birta þar efni um þau, án þeirra leyfis.