Bótagrundvöllur í málum vegna þvingunarráðstafana á grundvelli IX-XIV kafla laga um meðferð sakamála

Abstract

Nýverið komst Hæstaréttur að þeirri athyglisverðu niðurstöðu í máli manns sem krafðist miskabóta vegna þvingunarráðstafana í þágu rannsóknar sakamáls að ríkið væri bótaskylt, bæði á grundvelli hinnar hlutlægu miskabótareglu 1. mgr. 228. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008 og á grundvelli b-liðar 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993. Í þessu felst breyting á dómaframkvæmd, því frá gildistöku laga nr. 88/2008 hefur Hæstiréttur eftir því sem best verður séð ekki viðurkennt ólögmæta meingerð sem bótagrundvöll í slíkum málum, til viðbótar hinni hlutlægu ábyrgð sem kveðið er á um í 228. gr. laga um meðferð sakamála.Í ritgerðinni er fjallað um bótagrundvöll í málum vegna þvingunarráðstafana á grundvelli IX-XIV kafla laga um meðferð sakamála, einkum í ljósi nýlegrar niðurstöðu Hæstaréttar í Hrd. 16. mars 2017 (345/2016). Tengsl miskabótaákvæða skaðabótalaga og laga um meðferð sakamála eru skoðuð með hliðsjón af æruverndartilgangi miskabóta og tengslum miskabóta við refsikennd viðurlög frá fornu fari. Dómaframkvæmd í miskabótamálum vegna þvingunaraðgerða í þágu rannsóknar sakamála er skoðuð sérstaklega með tilliti til þeirrar spurningar hvort sakargrundvöllur hafi hingað til verið viðurkenndur í slíkum málum og hvort sönnunarkröfur um tjón séu mismunandi eftir því hver bótagrundvöllurinn er.