Ákvörðun árslauna við útreikning bóta fyrir varanlega örorku í tilvikum tjónþola sem eru ungir eða í námi

Abstract

Markmiðið ritgerðarinnar er að varpa ljósi á þær reglur sem gilda um ákvörðun árslauna við útreikning bóta vegna varanlegrar örorku í tilvikum ungs fólks og námsmanna og beitingu reglnanna í íslenskri dómaframkvæmd. Árslaun eru einn þeirra þriggja þátta sem liggja til grundvallar útreiknings bótafjárhæðar fyrir varanlega örorku. Aðstæður framangreindra tjónþola falla í mörgum tilvikum ekki vel að þeirri aðferð sem venjulega er fylgt við mat árslauna og byggir á 1. mgr. 7. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993, en aðalforsenda matsins er meðaltal af árslaunum tjónþola síðustu þrjú almanaksár fyrir tjónsatburð. Reglulegum, samfelldum launagreiðslum á svo löngu tímabili er hins vegar sjaldnast til að dreifa í tilvikum ungs fólks og námsmanna. Í slíkum tilvikum kemur til skoðunar að beita undanþáguheimild 2. mgr. 7. gr. laganna. Í dómaframkvæmd hafa með tímanum þróast ákveðin viðmið um hvenær miða megi ákvörðun árslauna við undanþáguákvæðið, en þó ríkir enn óvissa um nákvæmt inntak þess. Við mat á því hvort skilyrði undanþáguheimildarinnar séu uppfyllt í tilvikum námsmanna hafa dómstólar t.d. litið til þess hvort lengd námstíma tjónþola sé nægjanleg til þess að námslok geti talist fyrirsjáanleg og árslaun skuli þar af leiðandi miðuð við meðallaun innan þeirrar starfsstéttar sem tjónþoli menntar sig til þess að starfa innan. Í ritgerðinni er leitast við að skýra þær dómvenjur sem myndast hafa um álitaefnið í réttarframkvæmd Hæstaréttar, sér í lagi hvenær námslok teljist fyrirsjáanleg. Jafnframt er kannað hvernig árslaun ungra tjónþola og námsmanna eru ákvörðuð í öðrum norrænum rétti, þ.e. í Danmörku, Noregi, Svíþjóð og Finnlandi. Ritgerðinni má skipta í fjóra hluta. Fyrsti hluti er inngangshluti þar sem meðal annars er fjallað um nokkur grundvallaratriði skaðabótaréttar sem hafa þýðingu fyrir umfjöllun ritgerðarinnar. Þá er fjallað með almennum hætti um ákvörðun bótafjárhæðar fyrir líkamstjón. Í öðrum hluta ritgerðarinnar er fjallað um ákvörðun árslauna á grundvelli 7. gr. skaðabótalaga og beitingu ákvæðisins í íslenskum rétti, með áherslu á þau tilvik þar sem tjónþolar eru námsmenn eða ungir að árum. Jafnframt er kannað hvort beiting Hæstaréttar á 2. mgr. 7. gr. skbl. í tilvikum námsmanna sé í samræmi við ákvæði stjórnarskrár. Þriðji hluti ritgerðarinnar felur í sér norræna samanburðarrannsókn á sambærilegum reglum í nágrannaríkjum og dæmi um beitingu þeirra í dómaframkvæmd. Fjórði og síðasti hluti ritgerðarinnar er niðurstöðuhluti sem samanstendur annars vegar af tillögum höfundar að úrbótum í íslenskum rétti, og hins vegar af lokaorðum höfundar.