Skuggabankastarfsemi á Íslandi. Umfang, eftirlit og áhrif á fjármálastöðuleika

Abstract

Viðfangsefni þessarar ritgerðar er skuggabankastarfsemi (e. shadow banking), áhættuþættir og eftirlit. Horft er sérstaklega til Íslands hvað varðar þróun, stærð og hver staða mála er hér á landi með tilliti til lagaumgjarðar þess eftirlits sem er nú og væntanlegra breytinga.Skuggabankastarfsemi er miðlun fjármagns fyrir tilstilli aðila utan hins hefðbundna bankakerfisins sem getur verið af hinu góða og bætt raunhagkerfið en getur einnig orðið uppspretta kerfisáhættu (e. systemic risk). Til að koma í veg fyrir þá áhættuþætti sem stafa af starfseminni þarf að vera viðeigandi umgjörð, eftirlit og viðbragðsstefna.Hugtakið leit fyrst dagsins ljós árið 2007 til að lýsa áhættusömum vafningum sem lágu utan efnahagsreikninga en í dag er hugtakið víðara. Skuggabankastarfsemi er eðlilegur hluti fjármálakerfa og mikilvæg viðbót við hefðbundna bankastarfsemi. Vandinn við skuggabankastarfsemi felst í litlu eftirliti með starfseminni. Fjármálakerfi eru flókin fyrirbæri og eiga sennilega eftir að verða flóknari þegar fram líða stundir, það sama má segja um starfsemi skuggabanka. Með auknu flækjustigi er hætta á að missa yfirsýn auk þess sem eftirlit verður erfiðara fyrir vikið. Fjármálakreppan árið 2008 undirstrikaði hve mikill kostnaður fellst í ófullnægjandi eftirliti. Án viðeigandi eftirlits og umgjarðar myndast brothætt hagkerfi sem ekki stenst ójafnvægi og áföll á fjármálamarkaði. Markmið hins opinbera hlýtur að vera að vernda neytandann og því verða breytingar að eiga sér stað.Í ritgerðinni er reynt að kortleggja skuggabankastarfsemi á Íslandi. Skoðað er hvaða áhrif starfsemin hefur á fjármálakerfið, þá áhættuþætti sem ógna fjármálastöðuleika og hvernig umgjörð og eftirlit með starfseminni fer fram.