Forsvaranleg aðferð neyðarvarnar samkvæmt 12. gr. hgl.

Abstract

Í ritgerð þessari er fjallað um forsvaranlega aðferð neyðarvarnar samkvæmt 12. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 (hér eftir hgl.). Auk þess lýtur umfjöllun almennt um neyðarvörn, skilyrðum neyðarvarnar samkvæmt 12. gr. hgl., sögu ákvæðisins og hvað telst til ólögmætrar árásar í skilningi ákvæðisins. Þá er litið til þess álitaefnis er snýr að tímamörkum árásar. Einnig er neyðarvarnarákvæði íslensku hegningarlaganna borið saman við neyðarvarnarákvæði Danmerkur, Noregs og Svíþjóðar. Í ritgerðinni er jafnframt litið til þess þegar farið er út fyrir takmörk leyfilegrar neyðarvarnar, þ.e. refsileysisástæður 2. mgr. 12. gr. hgl. og refsilækkunar- og refsibrotfallsástæður 74. gr. sömu laga. Meginviðfangsefni ritgerðarinnar felst í umfjöllun um forsvaranlega aðferð við beitingu neyðarvarnar og mat dómstóla á þessu skilyrði neyðarvarnarverks. Eðli málsins samkvæmt er viðfangsefni ritgerðarinnar nálgast með skoðun á dómum Hæstaréttar þar sem álitefni var hvort forsvaranlegri aðferð hafi verið beitt við framkvæmd neyðarvarnarverks. Þá var enn fremur horft til norræns réttar hvað varðar mat dómstóla á forsvaranlegri aðferð. Ljóst er að mat dómstóla á forsvaranleika neyðarvarnarverks er matskennt og oft á tíðum erfitt. Hæstiréttur virðist ekki alltaf vera samstíga í slíku mati eins og fram kemur í ritgerð þessari. Dómstóllinn lítur þá fremur til refsilækkunar- og refsibrotfallsástæðna þegar um vafatilvik er að ræða en örsjaldan er sýknað á grundvelli 12. gr. hgl.

The main subject of this thesis is examining the assessments made by Icelandic Courts concerning what constitutes as a proportionality act of self-defense as mentioned in article twelve in the Icelandic Criminal Law no. 19/1940. Moreover the legal history of self-defense was examined. The coverage of this thesis is also about preconditions for self-defense, self-defense in general as well as what constitutes as an unlawful attack in regard of the article. The Icelandic article on self-defense is compared with the ones from Denmark, Norway and Sweden. Furthermore the thesis covers the issue concerning circumstances when a person uses excessive force within the act, so called impunity reasons and articles regarding reduction of sentencing. As previously mentioned, the main subject of this thesis is examining how the courts evaluate whether or not a person has used a proportional method in the act of self-defence. As a consequence the main focus is on cases from the Icelandic Supreme Court where the methods used were in question. Cases from other Scandinavian Courts have been used for comparison. The assessments of the proportionality of a self-defense act is clearly a difficult one and the Icelandic Supreme Court does not seem to acquit often on the basis of the self-defense article.