Hústökur. Andóf og sköpun annars konar veruleika

Abstract

Hústökum, þar sem húsnæði er tekið yfir án leyfis eigandans, hefur verið beitt sem pólitískum aðgerðum víðsvegar um heiminn í gegnum tíðina. Hér er fjallað um hústökur á Íslandi og gerð grein fyrir eigindlegri rannsókn um efnið þar sem viðtöl voru tekin við hústakendur og aðalvarðstjóra lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu. Sjónum er sérstaklega beint að þremur hústökum sem áttu sér stað í kjölfar búsáhaldabyltingarinnar og meðal annars skoðað hvaða hugmyndafræði lá að baki, hvaða áhrif hrunið, mótmælin og aðrir þættir höfðu á aðgerðirnar og hvort um félagshreyfingu hafi verið að ræða. Umfjöllunin er sett í samhengi við kenningar um hústökur í Evrópu og fyrri skrif um eðli þeirra, áhrif og gildi. Niðurstaðan er sú, að ólíkar gerðir hústaka hafa verið framkvæmdar á Íslandi og voru hústökuaðgerðirnar þrjár sem teknar eru fyrir form andófs, með þeim var gerð krafa til sjálfstjórnar og leitast við að skapa annars konar möguleika. Róttækar náttúruverndaraðgerðir áranna á undan, hrunið og mótmælin sem fylgdu í kjölfarið höfðu áhrif á hústökurnar og voru þær hluti stærri andófshreyfingar. Bæði hústakendur og lögreglan lýsa samfélagsrofi í kjölfar hruns og skapaði það meðbyr og vonir fyrir hústakendurnar en birtist lögreglunni sem aukin ögrandi hegðun og minni virðing fyrir valdi lögreglunnar.