Samfélagslímið sem gerir heiminn betri : traust Íslendinga til fjármálastofnana og áhrif þess ef traustið rofnar

Abstract

Markmið þessarar rannsóknar og fræðilegu samantektar er að leitast við að svara tveimur rannsóknarspurningum. Sú fyrri er um hvernig Íslendingar treysti fjármálastofnunum sínum og hin síðari hvaða afleiðingar geti hlotist af ef traustið skortir. Sagt hefur verið að traust sé mikilvægt í öllum samskiptum, það sé nauðsynlegt svo að samvinna og samstarf getið tekist og sé límið sem heldur samfélögum saman. Þar hafa höfundar um traust eins og Patrick Bateson (2008) komið með þá myndlíkingu að það sé meira segja dýrum eðlislægt að hafa með sér samvinnu til að lífið gangi eins og til er ætlast. Nefnir hann þar býflugurnar sem ekki muni stofna bú, lifa af og eiga góða samvinnu ef traustið er ekki til staðar. Piotr Sztompka (1999) segir: „The sociologist have finally discovered the clear and simple fact that, without trust, the everyday social life that we take for granted is simply not possible. Most of us would agree that the existence of trust is an essential component of all enduring social relationship,“ (bls. ix).. Í smærri samfélögum leggur fólk jafnvel meira upp úr trausti og trúverðugleika og því að orð standi heldur en í þeim stærri (Hardin, 2010). Íslendingar eru þar engin undantekning. Þeir vilja treysta ráðamönnum, stofnunum og hverjum öðrum og virðast leggja mikið upp úr því að samskipti manna séu almennt byggð á trausti. Landsmenn misstu margir sparifé sitt í fjármálahruninu 2008. Lán þeirra tóku stökkbreytingum svo erfitt var að greiða af þeim. Einhverjir útvaldir, að því að virtist, fengu niðurfelldar skuldir og afskriftir af lánum sínum á meðan flestir landsmenn börðust við að standa við loforð sín og greiða skuldir sínar (Bára, viðmælandi, 2016). Landsmenn heyrðu og lásu í fréttum að rætt var um að traustið sem farið hefði forgörðum þyrfti að endurnýja. Nauðsynlegt væri að landsmenn gætu treyst þeim stofnunum sem færu með fjármuni þeirra og hins opinbera (Óli Kristján Ármannsson, 2010). Ályktun rannsakanda er að Íslendingar treysti ekki fjármálastofnunum sínum og afleiðingarnar geti orðið margvíslegar, meðal annars þær að „mennskan“ hverfi í samskiptum manna og tortryggni vaxi í samfélaginu.

The goal of this study and theoretical summary is to try to answer two questions. The former is about how Icelanders trust their financial institutions and the latter about what consequences it would have if the trust was disrupted. It has been said that trust is important in all interactions. It’s a necessity so that partnership and cooperation can work and it is the glue that holds communities together. Authors who write about trust, like Patrick Bateson (2008), have put forth a metaphor which states that it’s even instinctual for animals to cooperate in order to make sure life goes the way it’s supposed to. As an example of this he points out that bees could not establish a colony and live in cooperation if there was no trust.Piotr Sztompka (1999) says:„The sociologist have finally discovered the clear and simple fact that, without trust, the everyday social life that we take for granted is simply not possible. Most of us would agree that the existence of trust is an essential component of all enduring social relationship,“ (bls. ix).. Trust and candour is even more important in smaller communities than in bigger ones (Hardin, 2010). Icelanders are no exception when it comes to this. They want to trust government officials, institutions and others and they seem to greatly value having human interactions built on trust.Many Icelanders lost all their savings in the financial crash of 2008. Their loans started mutating in such a way that it became difficult to make down payments. Some chosen individuals, it seemed, got their debts forgiven and their loans written of while most residents fought to keep their promises and pay their debts (Bára, viðmælandi, 2016). Icelanders heard and read in the news about the trust that got destroyed and how it would need to be rebuilt. It was considered a necessity that residents would be able to trust the institutions that handled their money (Óli Kristján Ármannsson, 2010).The researcher’s conclusion is that Icelanders do not trust their financial institutions and this will among others result in humanity disappearing from peoples’ interactions and mistrustfulness.