„Þessar bakvaktir eru svo algjörlega óútreiknanlegar“: Bakvaktir félagsráðgjafa hjá barnaverndarnefndum á Íslandi

Abstract

Bakvaktir barnaverndarnefnda á Íslandi eru taldar nauðsynlegar í barnavernd. Bráða- og neyðartilvik, sem gera ekki boð á undan sér, geta átt sér stað utan hefðbundins dagvinnutíma barnaverndarnefnda. Barnaverndarstarfsmenn, sem gjarnan eru félagsráðgjafar, geta þurft að starfa á bakvöktum hjá barnaverndarnefnd vegna ábyrgðar sem barnavernd ber á að aðstæður einstakra barna sem yfirvöld hafa afskipti af séu við hæfi (Anni G. Haugen, 2004; Barnaverndarstofa, e.d.-b; Barnaverndarstofa, e.d.-c; Samband íslenskra sveitarfélaga, e.d.).Markmið rannsóknarinnar sem hér birtist var tvíþætt; að kanna hver upplifun og reynsla félagsráðgjafa væri af störfum þeirra á bakvöktum barnaverndarnefnda og kanna áhrif skipulags bakvakta á upplifun og reynslu félagsráðgjafanna. Notast var við blandaðar rannsóknaraðferðir þar sem megindlegar niðurstöður voru notaðar til að skýra og styðja niðurstöður eigindlegs hluta. Megindlegra gagna var aflað með því að senda spurningalistakönnun á yfirmenn eða stjórnendur allra 27 barnaverndarnefnda landsins. Svör bárust frá 20 þeirra. Jafnframt var eigindlegra gagna aflað með því að tekin voru fimm hálfstöðluð viðtöl við fimm félagsráðgjafa sem störfuðu á bakvöktum barnaverndarnefnda sveitarfélaga á Íslandi á tímabilinu sem rannsóknin fór fram.Helstu niðurstöður voru að flestir viðmælenda upplifa aukið álag og streitu vegna þess að starf á bakvöktum felur í sér óvissu hvað varðar hvenær og hvort þeir verði kallaðir út, hvers eðlis útkallið er og hvert viðmót notenda þjónustunnar verður. Auk þess fylgir bakvöktum oft aukavinna og þurfa viðmælendur ávalt að vera viðbúnir útköllum sem eiga sér gjarnan stað að nóttu til sem veldur þreytu næsta dag. Viðmælendur starfa einir á bakvöktum og geta því oft þurft að meta aðstæður og taka sjálfstæðar ákvarðanir en flestir hafa þó stuðning ráðgefandi „bak-bakvaktar”. Sumum viðmælendum er umhugað um öryggi sitt og hafa flestir upplifað hótun eða ógnun í starfi þó þeir skilgreini það ekki allir sem slíkt. Allir þeirra hafa reynslu af öflugu samstarfi með lögreglu sem þeim þykir jákvætt þar sem hún veitir þeim öryggi og stuðning í starfi þeirra. Viðmælendur eru meðvitaðir um neikvæð andleg áhrif sem fylgja álagi og streitu, líkt og kulnun í starfi, og að þau geti haft áhrif á gæði þjónustunnar sem þeir veita. Viðmælendur sýna seiglu í starfi, eru allir ákveðnir í að vinna vinnuna sína vel og eru ábyrgðarfullir gagnvart velferð notenda þjónustunnar. Viðmælendur upplifa stuðning og skilning yfirmanna, stjórnenda og samstarfsmanna í starfi og telja samveru samstarfsmanna og góðan starfsanda mikilvægan. Ljóst er að skipulag bakvakta, hvort sem það var í formi vaktatíma, launafyrirkomulagi eða fjárhagslegu umhverfi, hafði veruleg áhrif á upplifun og reynslu viðmælenda. Auk þess hefur pólitík og stjórnsýsla, stöðugleiki í starfi, íbúafjöldi og staðsetning vinnustaðar áhrif á starf, reynslu og upplifun viðmælenda. Niðurstöður benda til þess að þó viðmælendur séu að miklu leiti ánægðir í starfi sínu þurfi að bæta skipulag í einhverjum tilfellum með starfsánægju starfsmanna í huga en það hefur tengingu við gæði þjónustunnar sem veitt er. Auk þess gefa þær vísbendingu um að endurskoða þurfi dagvinnulaun vegna þess að viðmælendum þykja bakvaktirnar vera mikilvægar aukatekjur sem sumum þykir þó ekki nægar fyrir starf sem þetta. Lykilhugtök: Félagsráðgjöf, barnavernd, bakvaktir, útköll, barnaverndarnefndir.

Child protection services committees need to run standby shifts. Unforeseen events and emergency situations can occur outside regular office hours. Employees at child protection services, usually social workers, may have to work standby shifts because child protections services are responsible for the welfare of the children who are under the supervision of authorities (Anni G. Haugen, 2004; Barnaverndarstofa, e.d.-b; Barnaverndarstofa, e.d.-c; Samband íslenskra sveitarfélaga, e.d.).The aim of this study was twofold; to examine how social workers experience working standby shifts at child protection services committees and how the organization of standby shifts influenced their experience. Mixed methods were used, where quantitative findings were used to explain and support the qualitative results. Quantitative data was collected by sending a survey by e-mail to all directors of Iceland’s 27 child protection services committees, where 20 of them responded. Furthermore, qualitative data was collected by using semi-structured interviews with five social workers. They all worked standby shifts at child protection services committees, at different municipalities in Iceland, during the time that this study was conducted.The main findings were that most interviewees' experience increased strain and stress because standby shifts involve uncertainty as to when and if they get an emergency call, the nature of the call and how clients will react to their intervention. In addition, standby shifts often increase workload and the interviewees always have to be prepared to receive an emergency call that often occurs at night, causing fatigue. Interviewees work alone during standby shifts and can, therefore, be required to assess circumstances and make independent decisions, but most of them have access to an advisor. Some interviewees are concerned about their safety and most of them have experienced threats or intimidation, although some of them don't define it as such. All of them have experienced effective cooperation with the police which they think is positive as it provides them with safety and support during work hours. Interviewees are aware of the negative mental effects that accompany strain and stress, such as experiencing burnout, and that these effects can affect the quality of the services they provide. Interviewees show resilience and they are all determined to do their job well and show responsibility towards their client's well-being. Interviewees' experience the support and understanding of their superiors and co-workers and find workplace morale and socializing with co-workers outside of work important. It is clear that the organization of standby shifts substantially influences the interviewees’ experience, whether it be in the form of the timing of shifts, wages or financial environment. In addition, politics and administration, job stability, population and location of the workplace can effect interviewees' experience. Even though most interviewees' experience job satisfaction, the results of this study indicate that organization needs to be improved in terms of employee satisfaction which is linked to the quality of services provided. In addition, the results give an indication that daytime wages need to be reviewed, the interviewees think that standby shifts' wages are an important additional income. Some interviewees even think that wages for standby shifts are not enough for a job like this.Key words: Social Work, child protection, standby shifts, emergency call, child protection services committees.