Fjölmiðlar í réttarríki. Hvar liggja mörk fjölmiðla í umfjöllun kæru- og sakamála með tilliti til meginreglu réttarríkisins um sakleysi uns sekt er sönnuð?

Abstract

Í þessari ritgerð verður leitast við að skoða hvernig umfjöllun fjölmiðla um sakamál horfir við meginreglu réttarríkisins um að maður skuli talinn saklaus uns sekt hans hefur verið sönnuð, sbr. 2. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 (hér eftir skammstöfuð stjskr.).Fjölmiðlar sinna gríðarlega mikilvægu hlutverki í sérhverju lýðræðisríki. Þeir miðla upplýsingum og eru helsta upplýsingaveita almennings um mál málanna hverju sinni. Vegna þessa njóta þeir sérstaklega ríks tjáningarfrelsis, sbr. 73. gr. stjskr., sem margoft hefur verið viðurkennt bæði af Hæstarétti Íslands og Mannréttindadómstól Evrópu. Það kemur þó reglulega fyrir að fjölmiðlar, í frásögnum sínum, reiði sig um of á tjáningarfrelsi sitt og brjóti gegn einu af því mikilvægasta sem hver maður í réttarríki á ótvíræðan og sjálfsagðan rétt til; mannréttindum hans.Þá verður gerð grein fyrir meginreglunni í 2. mgr. 70. gr. stjskr. en sú meginregla hefur viss tengsl við grundvallarregluna um friðhelgi einkalífs, sbr. 71. gr. stjskr., og önnur ákvæði almennra laga sem vernda mannorð og æru manna. Þá verður fjallað um ríkt tjáningarfrelsi fjölmiðla sem og togstreituna sem gjarnan ríkir milli 71. og 73. gr. stjskr. Fjallað verður um helstu sjónarmiðin sem dómstólar líta til við mat á því hvort fjölmiðlar hafi virt 2. mgr. 70. gr. stjskr. að vettugi með of óvæginni fréttaumfjöllun. Að lokum verður leitast við að draga saman hvar mörk fjölmiðla liggja í umfjöllun þeirra um sakamál, þ.e. á hvaða tímamarki þeir eru farnir að brjóta gegn rétti manns til þess að teljast saklaus uns sekt hans hefur verið sönnuð.