„Að vera ljóðskáld eigin lífs“

Abstract

Auður Ava Ólafsdóttir hefur lengi verið þekkt nafn í íslenskum bókmenntum. Skáldsögur hennar hafa unnið til margvíslegra verðlauna, bæði innanlands og utan, og verið þýddar á fjölmörg tungumál. Einnig hafa leikrit hennar verið sett upp í Þjóðleikhúsinu og Borgarleikhúsinu ásamt því að Ríkisútvarpið hefur tekið upp og flutt útvarpsleikrit hennar. Í þessari ritgerð verður fjallað um þrjár skáldsögur Auðar, Rigningu í nóvember (2004), Undantekninguna (2012) og Ör (2016) og þær greindar með kenningum um sjálfsögur (e. metafiction). Þau fræði verða notuð til að greina listbrögð Auðar og reyna að ráða í þau þemu sem finna má í verkunum. Fræði um sjálfsögur eru ekki ýkja þekkt hér á landi en þó hafa nokkrir fræðimenn hérlendis skrifað um þau. Þar má nefna Ástráð Eysteinsson, Dagnýju Kristjánsdóttur, Úlfhildi Dagsdóttur og Jón Karl Helgason. Umfjallanir þeirra um efnið er þó að mestu leyti bundið við bókmenntir tuttugustu aldar en í þessari ritgerð verða kenningar um sjálfsögur tengdar bókmenntum samtímans. Í fyrsta kafla ritgerðarinnar verður litið yfir höfundarferil Auðar Övu og gefið almennt yfirlit um kenningar fræðimanna um sjálfsögur. Í öðrum kafla verður skáldsagan Rigning í nóvember til umfjöllunar og verður hún greind með hliðsjón af kenningum Brians Stonehill um sjálfsmeðvituðu skáldsöguna. Í þriðja kafla er fjallað um kenningar Stevens G. Kellman um sjálfgetnu skáldsöguna og verður Undantekningin túlkuð með tilliti til hennar. Í fjórða kafla er fjallað um skrif Lucien Dällenbach um frásagnarspegla og verða þau notuð sem lykill að skáldsögunni Ör. Í lokin verða skáldverkin þrjú borin saman og fjallað verður um merkinguna sem þau hafa að geyma. Í ritgerðinni er fléttað saman umfjöllun um fræðiskrif og skáldverk, og í ljósi þeirra svarað spurningunni: „Hvernig geta kenningar um sjálfsögur varpað ljósi á þann merkingarvef sem ofinn er í þessum þremur skáldsögum Auðar Övu Ólafsdóttur?“