Útbreiðsla fátæktar í samfélagshópum á Íslandi

Abstract

Fátækt er að finna í öllum samfélögum heims og Ísland er þar ekki undanskilið. Tilgangur verkefnisins var að leiða í ljós hvaða hópar það eru sem glíma við lágar tekjur, efnislegan skort og standa höllum fæti í samfélaginu. Í verkefninu var stuðst við rannsóknarspurninguna „hafa bakgrunnsþættirnir kynferði, aldur, hjúskaparstaða, menntun, búseta, atvinnuþátttaka, fjöldi heimilismanna og örorka áhrif á dreifingu fátæktar í samfélagshópum á Íslandi?“. Verkefnið byggir á landskönnuninni Heilsa og lífshættir Íslendinga sem fór fram vorið 2015. Landskönnunin tók til 3000 einstaklinga á aldrinum 18-75 ára sem valdir voru með slembiúrtaki úr þjóðskrá. Alls skiluðu 1599 einstaklingar útfylltum spurningarlista og voru heimtur 58%. Sendur var út spurningarlisti sem innihélt 507 atriði sem tóku meðal annars til hættu á fátækt og verulegs efnislegs skorts. Niðurstöður landskönnunarinnar greindu frá því að konur voru bæði líklegri til þess að glíma við fátækt og verulegan efnislegan skort. Því yngri sem einstaklingarnir voru því hættara var þeim við fátækt, en verulegur efnislegur skortur var mestur hjá einstaklingum á aldrinum 25-44 ára. Einhleypir og einstaklingar í sambandi voru í mestri hættu á fátækt á meðan fráskildir glímdu oftar við verulegan efnislegan skort. Með auknu menntunarstigi minnkaði hætta á fátækt og dró úr efnislegum skorti. Einstaklingar án atvinnu voru í mestri hættu á fátækt og liðu oftar verulegan efnislegan skort. Hætta á fátækt jókst með fjölda heimilismanna en verulegur efnislegur skortur var mestur hjá einstaklingum sem voru einir í heimili. 75% öryrkjar voru í töluvert meiri hættu á fátækt og liðu mun oftar verulegan efnislegan skort en einstaklingar sem ekki voru öryrkjar.Út frá niðurstöðunum má álykta að bakgrunnsþættirnir kynferði, aldur, hjúskaparstaða, menntun, búseta, atvinnuþátttaka, fjöldi heimilsmanna og örorka hafi áhrif á dreifingu fátæktar í samfélagshópum á Íslandi. Búseta tengdist ekki marktækt hættu á fátækt og verulegum efnislegum skorti.Fátækt getur haft heilsufarslegar afleiðingar í för með sér. Heilbrigðisþjónusta er hluti mannréttinda sem allir eiga að hafa jafnan aðgang að sama hver þjóðfélagsstaða þeirra er. Hjúkrunarfræðingar gegna því lykilhlutverki í að skima fyrir einstaklingum sem eru í áhættuhóp hvað fátækt og efnislegan skort varðar, meðal annars í gegnum heilsugæslu og skólahjúkrun.

Poverty can be found in every society on Earth and Iceland is not at all an exception to this. The purpose of this study was to bring light onto which groups are dealing with low income, material deprivation and disadvantageous standing in our society. The study question was „Do the background factors sexuality, age, relationship status, education, residency, work participation, size of family and disability have an effect on the distribution of poverty in Iceland?“The study is based on a national survey titled „The Health and Ways of Living Survey“ which was performed in the Spring of 2015. The survey included 3000 individuals, 18-75 years old, who were selected randomly from the Population Registry. A total of 1599 individuals answered the questionnaire with a return rate of 58%. The questionnaire that was sent out included 507 items that covered, amongst other things, risk of poverty and significant material deprivation.The results of the national survey showed that women were more likely to be dealing with both poverty and material deprivation. Young age translated into increased risk of poverty, however material deprivation was most pronounced in individuals in the 25-44 age-range. People who were single, married, or cohabiting had the highest risk of poverty, while divorcees were more often dealing with material deprivation. A higher level of education translated into decreased risk of poverty as well as reduced likelihood of material deprivation. Individuals who were not employed had the greatest risk of poverty and dealt more often with material deprivation. Risk of poverty was increased with a greater number of individuals residing in the home, while material deprivation was more pronounced for individuals who lived alone. Disabled individuals had a much higher risk of poverty than others and were much more likely to feel the effects of material deprivation.From these results we conclude that the background factors sexuality, age, relationship status, education, work participation, size of family, and disability have a substantial effect on the distribution of poverty in Iceland. Residence could not be shown to have a direct effect on risk of poverty and materialistic deprivation.Poverty can directly affect the health of individuals. Healthcare is part of basic human rights that everyone should have equal access to without regard to their social standing. Nurses play an important role in the early detection of individuals that fall into groups of increased risk of poverty and material deprivation through general healthcare and school health services amongst other things.