„Þetta land skamma stund bjó mér stað. Ég er strá í þess mold. Ég er það.“ Um sérstöðu ljóðagerðar Kristjáns Einarssonar frá Djúpalæk.

Abstract

Í þessari ritgerð er fjallað um höfundarverk ljóðskáldsins Kristjáns Einarssonar frá Djúpalæk. Notaðar eru kenningar um grenndarvitund og um sjálfs- og samvitund fólks á breytingartímum og þá einkum litið til fræða Stuarts Halls og Manuels Castells, en kenningar um alþýðukveðskap eru einnig hafðar til hliðsjónar. Kynnt er nýleg flokkun breskra bókmenntafræðinga á nútímaljóðinu (e. modern poetry) og sýnt fram á að Kristján frá Djúpalæk yrkir ljóð sem falla í þann flokk. Sýnt er með dæmum hvernig stjórnmálaskoðanir Kristjáns höfðu áhrif á ljóðagerð hans og fjallað um það hvernig pólitísk viðhorf skálda höfðu áhrif á viðtökur verka þeirra á tuttugustu öld. Að endingu er nokkuð rætt um dægurlagatextagerð Kristjáns. Rannsóknarspurningar verksins eru einkum tvær: Hvers konar skáld var Kristján frá Djúpalæk og hvers vegna hefur hann átt upp á pallborðið hjá alþýðu manna en ekki bókmenntaelítunni? Kristján var fjölhæft skáld og orti undir ýmsum bragformum og formleysum. Í grunninn var hann hefðbundinn að formi en nútímalegur að efnisvali þar sem hann deilir gjarnan á samtíma sinn. Hann hafði sterka grenndarvitund sem sést vel í ljóðum hans og öðrum skrifum. Kristján var lítt skólagenginn, verkamaður og landsbyggðarmaður. Staður hans í íslenskum bókmenntasögum er ekki stór en rými hans í íslenskri alþýðumenningu er þeim mun stærra.