Breytt öryggisumhverfi Íslands: Ísland og norðurslóðir

Abstract

Umfjöllunarefni þessarar ritgerðar er þróun íslenskra öryggismála með áherslu á norðurslóðir. Til að varpa ljósi á það var spurt hvernig staða öryggismála hafi verið í kjölfar lýðveldisstofnunar og hvaða þróun hafi orðið síðan þá. Lagt er fram stutt ágrip af sögu íslenskra öryggismála og þeim breytingum sem hafa orðið eftir brottför herstöðvar Bandaríkjamanna árið 2006. Fram að þeim tíma höfðu íslensk öryggismál að miklu leyti verið undir forsjá Bandaríkjanna og NATO. Eftir 2006 varð hinsvegar breyting á þeim málum, tengsl Íslands og Bandaríkjanna minnkuðu á þessu sviði. Þess vegna hefur Ísland þurft að leita á önnur mið hvað varðar öryggismál ríkisins. Í því samhengi hefur áhersla íslenska ríkisins á norðurslóðir aukist. Sú hugmynd að Ísland sé „ríki á norðurslóðum“ er hinsvegar ný, þrátt fyrir að það hafi í raun alltaf verið innan norðurslóða. Áhersla ríkisins á norðurslóðir er þó langt frá því að vera einstök enda verður hún til vegna aukins áhuga á norðurslóðum á alþjóðavísu. Í ljósi kenningaskóla frjálslyndisstefnunnar og smáríkjafræða bendir niðurstaða ritgerðarinnar til þess að áhugi heimsins á norðurslóðum sé enn að aukast og samhliða því aukist áhersla íslenskra yfirvalda á öryggismál.

The focus of this thesis is the evolution of Icelandic security with an emphasis on the Arctic (norðurslóðir). To shine a light on the matter the development of Icelandic security since the foundation of the Icelandic republic will be examined, with a special focus on developments since the departure of the United States military base in Reykjanes in 2006. Up until that point in time Icelandic security had been under the shelter of the United States and NATO. As a consequence of 2006, the link between the United States and Iceland grew weaker in terms of security. Therefore Iceland has had to search elsewhere for security, in that context the importance of the Arctic has been increased in Icelandic foreign policy. Altough the idea of Iceland as an Arctic state is new its significance has been growing in the recent years in coordination with increased interest in the area worldwide. As a result it is argued, with reference to liberalism and small state theories, that Icelandic interest in the Arctic is still increasing as well as the world‘s. Moreover, due to increased interest in the area, the emphasis of Iceland on security is growing as well.