Nýja þolmyndin. Fyrsta þolmyndun barna?

Abstract

Í þessari ritgerð er fjallað um setningagerð sem talin hefur verið nýlunda í íslensku.Þessi setningagerð hefur verið nefnd nýja þolmyndin þó menn greini á um formgerðhennar. Í stórum dráttum má skipta ritgerðinni í tvo hluta. Annars vegar er nýjuþolmyndinni lýst með hliðsjón af máldæmum sem ég hef safnað í hálft annað ár ogtveimur stórum könnunum sem lagðar voru fyrir á landsvísu. Þetta eru könnunSigríðar Sigurjónsdóttur og Joan Maling á nýju þolmyndinni í unglingamáli, sem lögðvar fyrir 1999-2000 og könnun í umsjá Höskuldar Þráinssonar sem nýlega er lokið ognefnd hefur verið Tilbrigði í setningagerð. Hins vegar verða hugmyndir fræðimannaum nýju þolmyndina sem fyrstu þolmyndun barna teknar til athugunar. Í því skyni varlögð könnun fyrir 48 börn á aldrinum fjögurra til sjö ára. Vegna þess að úrtakið erekki tölfræðilega marktækt er ekki hægt að alhæfa neitt út frá niðurstöðumkönnunarinnar. Þó benda þær til þess að nýja þolmyndin sé fyrsta þolmyndun barnanú til dags, a.m.k. af áhrifssögnum. Um svipað leyti og börn byrja að mynda nýjuþolmyndina, fara þau líka að mynda ópersónulega þolmynd. Það kemur ekki á óvartenda eru þessar formgerðir mjög líkar. Þessar fyrstu þolmyndarsetningar einkennast afþví að börnin nota merkingarbæru orðin og sleppa þeim sem eingöngu er ætlað aðþjóna formgerðinni, þ.e. merkingarlausa leppnum það og hjálparsögninni vera. Þábendir könnunin til þess að þolmynd sé ekki mjög virk í barnamáli fyrr en um 6-7 áraaldur. Yngstu börnin tóku germynd fram yfir þolmynd í 90% tilvika. Það þarf þó ekkiað þýða að börnin hafi ekki nýju þolmyndina í máli sínu. Germynd býður hins vegarupp á ótal möguleika á svari og börn nota hana frekar framan af. Með hækkandi aldrijókst hlutur þolmyndar, ekki síst nýju þolmyndarinnar. Hefðbundin þolmynd byrjarsíðan að skjóta upp kollinum um það leyti sem nýja þolmyndin virðist vera virkust.Trúlega eykst hlutur hennar svo jafnt og þétt, á kostnað nýju þolmyndarinnar.Kannanir sem lagðar hafa verið fyrir eldri börn benda einmitt til þess.