Skimun á forstigi ristilkrabbameina

Abstract

ÁgripSkimun á forstigi Ristilkrabbameina Jón Erlingur Stefánsson1Ásgeir Böðvarsson2, Sigrún Helga Lund31Læknadeild Háskóla Íslands, 2Heilbrigðisstofnun Norðurlands, 3Íslensk ErfðagreiningInngangur: Krabbamein í ristli og endaþarmi er heilbrigðisvá sem Íslendingar kannast við jafnt og aðrar vesturlandaþjóðir. Krabbameinið er annað algengasta hjá körlum á Íslandi og það þriðja algengasta hjá konum.Almennt er talið að ristilkrabbamein eigi sér forstig, svokölluð kirtilæxli (adenoma), sem myndist töluvert áður en meinið sjálft lætur á sér kræla. Þau eru í eðli sínu góðkynja æxli en hafa möguleika á að verða illkynja. Þessi forstig má greina og fjarlægja með ristilspeglun. Efniviður og aðferðir: Árið 2012 fór af stað skimun fyrir forstigum ristilkrabbameina á Húsavík sem náði til Þingeyjarsýslna, árið 2015 bættist Skagafjörður í hópinn. Þar er öllum einstaklingum búsettum á svæðinu sem eru 55 ára á því almanaksári boðið að koma í ristilspeglun sér að kostnaðarlausu þökk sé góðgerðafélögunum Lions á Húsavík og Kiwanis á Sauðárkróki ásamt Heilbrigðisstofnun Norður-lands. Rannsóknin náði til allra þeirra einstaklinga sem þegið hafa ristilspeglun í nafni þessarar allsherjarskimunar á árunum 2012 – 2018. Samtals 479 einstaklingar. Markmið rannsóknarinnar er að kanna hver sé tíðni góðkynja og illkynja æxla í ristli við 55 ára aldur. Könnuð voru tengsl reykinga og ættarsögu um ristilkrabbamein við sepamyndun. Athugaðar voru breytingar á staðsetningarmynstri sepa og könnuð tíðni ristilpokamyndunar. Einnig voru gæði sjálfrar rannsóknarinnar metin þar sem skoðaðir voru þættir eins og fals jákvæðni og fals neikvæðni þegar sérfræðingur metur áhættugerð sepa við ristilspeglun og jafnframt athugað hvort að það tengist ákveðnum útlitsgerðum sepanna eða staðsetningu. Niðurstöður: 0,84% fólks var með illkynja æxli og tíðni góðkynja kirtilæxla var 19,6%. Tíðni allra sepa er marktækt lægri hjá konum en körlum. Fólk sem hefur ættarsögu um ristilkrabbamein er líklegra til að hafa að hafa góðkynja kirtilæxli. Fólk sem hefur reykt er líklegra til að hafa hýperplastískan sepa en ekki kirtilæxli. Ályktanir: Tíðni góðkynja kirtilæxla virðist svipuð og þekkist í rannsóknum erlendis. Við teljum niðurstöður okkar styðja við núgildandi kenningar um að karlmenn séu útsettari fyrir því að hafa góðkynja kirtilæxli. Einnig beina þær athygli að mikilvægi erfða í meinmyndun góðkynja kirtilæxla