Skuldbindingargildi lánssamninga þegar löggjöf um neytendalán er brotin

Abstract

Helsta álitaefni fyrir dómstólum á Íslandi, tengt neytendalánum, er hvort lánveitandi hafi vanrækt upplýsingaskyldu sína samkvæmt lögum sem gilda um lán til neytenda og ef svo er hvort sú vanræksla hafi áhrif á skuldbindingargildi lánssamningsins. Í þeim lögum, sem gilda um neytendalán, er hvergi tiltekið að brot gegn ákvæðum þeirra leiði sjálfkrafa til ógildingar ákvæða lánssamnings eða breytinga á þeim. Markmið ritgerðarinnar er að draga ályktanir af þeim dómum, sem hafa gengið um skuldbindingargildi lánssamninga, þegar löggjöf um neytendalán er brotin.Í ritgerðinni eru dregnar nokkuð heildstæðar ályktanir af fyrirliggjandi dómaframkvæmd, sem er þó ekki tæmandi talin. Í fyrsta lagi virðist lánssamningur halda gildi sínu þrátt fyrir að lánveitandi vanræki upplýsingaskyldu sína, samkvæmt lögum um neytendalán, ef líklegt er að neytandinn hefði tekið lánið þrátt fyrir að lánveitandi hefði fullnægt upplýsingaskyldu sinni. Athyglisvert er að nefna í þessu samhengi að íslenskir dómstólar hafa hingað til aldrei ógilt eða breytt ákvæði lánssamnings á þeim grundvelli að lánveitandi hafi vanrækt upplýsingaskyldu sína samkvæmt lögum um neytendalán. Í öðru lagi að þegar efni lánssamnings fer í bága við skýr fyrirmæli laga, sem gilda um neytendalán, ganga lögin augljóslega framar. Þannig er til dæmis komist að þeirri niðurstöðu að ef neytandi tekur smálán þarf hann ekki að greiða hærri lántökukostnað en sem nemur hámarki árlegrar hlutfallstölu kostnaðar samkvæmt 26. gr. laga um neytendalán nr. 33/2013. Í þriðja lagi að þótt lánveitandi sé almennt í yfirburðastöðu gagnvart neytanda við samningsgerð nægir það ekki til þess að ákvæði lánssamnings sé breytt eða ógilt. Til þess að fallist sé á slíka breytingu eða ógildingu þarf sá sem er í yfirburðastöðu að hafa nýtt sér hana til að koma á skilmálum sem neytandi hefði annars ekki gengist undir.

The most common issue before courts in Iceland, in relation to consumer credit agreements, is whether or not the creditor has fulfilled his legal obligation to provide the consumer with adequate information in regards to their credit agreement and if not, whether the creditor’s negligence has an effect on the validity of the credit agreement. Consumer credit agreements legislation does not specifically state that a violation of any of its provisions will automatically invalidate or amend any provision of a credit agreement. The objective of this thesis is to draw conclusions from the case law of Icelandic courts on the validity of consumer credit agreements when consumer credit agreement legislation has been violated.This thesis draws comprehensive conclusions from case law, which is not considered exhaustive. First, credit agreements appear to remain valid even though the creditor has neglected his legal obligations, if the consumer is likely to have taken the loan even though the creditor had fulfilled his legal obligations. Second, when a provision of a credit agreement is contrary to consumer credit agreements legislation, the law obviously takes precedence. For example, if a consumer enters a credit agreement for a microloan, a small loan with a very high annual percentage rate of charge (í. smálán), the consumer does not have to pay more than the maximum annual percentage rate of charge in accordance to Article 26 of the Consumer Credit Act no. 33/2013. Third, although a creditor is generally in a superior position compared to a consumer in the negotiation process, it is not of itself enough to invalidate or amend provisions of a credit agreement. For that to happen, the creditor must have abused his superior position to establish terms that a consumer would otherwise not have agreed to.