Skipun dómara á Íslandi, núverandi framkvæmd og samanburður við önnur lönd

Abstract

Tilgangur þessarar ritgerðar er að skoða hvernig skipun dómara er háttað á Íslandi í samanburði við Danmörku, Noreg, Bretland og Bandaríkin og hvort að lagabreytinga sé þörf.Í upphafi ritgerðarinnar er gerð grein fyrir þeim ólíku sjónarmiðum sem menn hafa á lögin og hlutverk dómstóla. Hlutverk fjölmiðla er einnig skoðað og þau áhrif sem þeir hafa á dómskerfið. Litið er til alþjóðlegra skuldbindinga sem Ísland hefur gengist undir sem og þróunar laga um skipan dómara. Þá verður fjallað um ýmsar umdeildar skipanir dómara og mögulegar ástæður sem lágu þar að baki. Fjallað verður um aðferðir dómnefndar við mat á hæfni umsækjenda um dómaraembætti og hvaða áhrif ýmsir þættir hafa á valið. Þá verður einnig fjallað um eiginleika dómara og hvað þeir þurfi að hafa til brunns að bera. Þá verður einnig fjallað um þá eiginleika sem oft gleymist að horfa til, svo sem mismunandi hlutverka kynjanna og hinn mannlega þátt við úrlausn dómsmála. Eins kemur til álita að líta til þess hvernig rétturinn er skipaður heildstætt og þá hvernig umsækjendur koma til með að bæta hann upp með sinni sérfræðikunnáttu. Farið verður yfir Landsréttarmálin svokölluðu og þau álitamál sem spretta út frá þeim, svo sem sjónarmið um fullveldi. Að síðustu eru settar fram tillögur um hvernig hægt væri að breyta ferlinu sé tekið mið af því hvað hafi gefist vel í þeim löndum er samanburðurinn tók til. Að mati höfundar er ljóst að fræðimenn eru ekki sammála um hvað teljist til laga og hvert sé hlutverk dómenda. Þróunin sl. ár hefur verið á þá leið að íslenskir dómstólar beiti endurskoðunarvaldi sínu gagnvart löggjafanum í meira mæli en áður þekktist, líkt og bandarískir dómstólar. Því má leiða líkur að því að íslenskir dómstólar séu ef til vill líkari þeim bandarísku en áður hefur verið talið og því ekki úr vegi að líta til þeirra aðferða sem þeir nota og líta til við skipun í embætti dómara.

The purpose of this thesis is to examine how the appointment of judges is conducted in Iceland in comparison with Denmark, Norway, the United Kingdom and the United States and whether changes to the legislation is needed.At the beginning of the thesis, the different views of the law and the role of the courts are explained. The role of the media is also examined and the impact they have on the judicial system. The thesis also looks at international commitments that Iceland has undertaken, as well as how the law around the appointment of judges has developed in recent years. The thesis discusses various controversial past appointment of judges, as well as the methods used by the evaluation committee and the effect that various factors have on their decision. The thesis distinguishes what attributes judges must possess and what the evaluation committee must look at in order to have a strong court, a court that has specialists in all areas of law. The thesis discusses the features that are often forgotten, such as the different gender roles. It becomes clear that the human aspect is needed when making judgements. The thesis also looks at the effect that the new middle judiciary tier will have on the Supreme Court of Iceland and the cases that followed, the issues that arise from them such as sovereignty. Finally, suggestions are made on how to change the process, taking into account what has been successful in the countries where the comparison took place. In the author's view, it is clear that scholars don’t agree on what constitutes law and what should be the role of the judge. In recent years, The Supreme Court of Iceland has been using its supervisory authority towards the legislature to a greater extent than previously known. It is perhaps more similar to the Supreme Court of the United States than previously thought and therefore it might benefit Iceland to look further in the consideration of what method is best when appointing a judge.