Hamlandi áhrif hraungambra á lífsskilyrði túnvinguls

Abstract

Margar æðplöntur framleiða og gefa frá sér bæliefni (e. allelochemicals) sem nýtist þeim gegn sníkjudýrum og í samkeppni við aðrar plöntur. Bæliefnin eru efnasambönd sem hamla vöxt og lifunarmöguleika þeirra lífvera sem verða fyrir þeim. Mosar (e. bryophytes) eru algengar lágplöntur á Íslandi og mikilvægir í vistkerfum landsins. Við vissar aðstæður eins og á hraunum og á rýru landi verða mosar stundum einráðir og því vakna spurningar um hvað veldur og hvort bæliefni eigi einhvern þátt í því. Rannsóknir á bælilífi (e. allelopathy) meðal mosa hafa gefið misvísandi niðurstöður; á meðan sumar rannsóknir styðja fyrirbærið bælilíf hjá mosum eru aðrar rannsóknir sem sýna fram á hið gagnstæða. Í þessari rannsókn er leitast við að kanna bælilíf hjá mosanum hraungambra (Racomitrium lanuginosum), og er því sett fram sú tilgáta að tegundin hafi hamlandi áhrif á lífskilyrði æðplöntunnar túnvingull (Festuca richardsonii). Til þess að prófa tilgátuna um bælilíf hjá hraungambra, var túnvingull ræktaður annars vegar í jarðvegi undan mosanum eða í viðmiðunarjarðvegi sem kom ekki undan mosa. Einnig voru könnuð áhrif vökvunar með mosakrafti á lífsskilyrðitúnvinguls. Til að meta hugsanleg áhrif bæliefna frá mosanum á túnvingul voru mæld áhrif jarðvegs og mosakrafts á spírun og vöxt æðplöntunnar. Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu fram á að jarðvegurinn undan hraungambra hafði marktæk hamlandi áhrif á spírun túnvinguls en ekki á vöxt plöntunnar. Áhrifin af mosakraftinum voru ekki eins skýr og af jarðvegsgerðinni, en hann hafði samt hamlandi áhrif á rótarvöxt túnvinguls. Þótt niðurstöðurnar gefi vísbendingu um að mosinn gæti gefið frá sér bæliefni, er ekki hægt að fullyrða það nema eftir frekari rannsóknir til að auðkenna undirliggjandi orsakaþætti.