Vísanir í vímuefni í íslenskri rapptónlist - sjónarhorn listamanna

Abstract

Rapptónlist hefur notið mikilla vinsælda á Íslandi undanfarin ár. Rappið hefur löngum verið tengt við vímuefni og talsvert er um að vímuefni séu nefnd í textum, oftar en ekki tengd jákvæðri upplifun. Markmið rannsóknarinnar var að kanna viðhorf íslenskra rapptónlistarmanna til vísana í vímuefni í íslenskri rapptónlist og viðhorf þeirra til þess að vera fyrirmyndir fyrir ungt fólk. Rannsóknaraðferðin var eigindleg. Tekin voru viðtöl við fimm vinsæla rapptónlistarmenn, eina konu og fjóra karla. Viðtölin voru greind með aðferðum grundaðrar kenningar. Helstu niðurstöður voru þær að togstreitu gætir hjá tónlistarmönnunum milli ábyrgðar annars vegar og listræns frelsis hins vegar. Flestir listamennirnir gerðu sér grein fyrir hugsanlegri ábyrgð gagnvart hlustendum sínum og því að vera fyrirmynd. Þeim var þó mikilvægt að vera sannir í sköpun sinni og hafa frelsi til að tjá veruleika sinn án ritskoðunar. Sumir viðmælenda upplifðu að þeir væru settir í hlutverk fyrirmynda án þess að óska eftir því. Í kjölfar umræðu um ótímabær dauðsföll ungs fólks af völdum vímuefna höfðu sumir tónlistarmannanna endurskoðað afstöðu sína til vímuefnaumfjöllunar og ákveðið að minnast ekki á vímuefni í eigin textum. Listamönnunum fannst óréttlátt að bent væri á þá og tónlist þeirra sem hugsanlega ástæðu og/eða hvatningu fyrir ungmenni til að neyta vímuefna. Sögðu þeir textana í rappinu mögulega spegla ákveðna þætti samfélagsins sem nú þegar væru til staðar, svo sem vímuefnaneyslu. Hluti viðmælenda taldi að jákvæð umfjöllun erlendra rappara um vímuefni hefði kveikt áhuga þeirra sjálfra á ákveðnum vímuefnum þegar þeir voru yngri og töldu þeir að textar og önnur dægurmenning hefði mögulega áhrif á ungt fólk. Fram kom gagnrýni á ýmsar stofnanir samfélagsins, svo sem skólakerfið og heilbrigðiskerfið. Töldu sumir viðmælenda að rekja mætti vímuefnaneyslu ungmenna að einhverju leyti til andlegrar vanlíðanar, kvíða og þunglyndis. Ekki væri tekið á þeim vanda og væri það í raun á ábyrgð alls samfélagsins.

Rap music has been very popular in Iceland in recent years. Rap / hip hop has a long-standing connection to illegal drugs, and references to such substances in lyrics are common and often positive. The aim of this study was to investigate the views of Icelandic rap artists on references to illegal drugs and their views on being role models for young people.The research method was qualitative. Five popular rap musicians were interviewed, one woman and four men. The interviews were analyzed using Grounded Theory methods.The main conclusion was that the musicians seem to harbor a tension between responsibility and artistic freedom. Most artists recognized their responsibility to their listeners and to being a role model. However it is important to them to keep their freedom of expression without censorship. Some interviewees felt that they had been cast as role models without asking for it. Following a public debate about the untimely deaths of young people in Iceland due to substance abuse, some musicians had revised their stance on lyrics concerning drugs and made a decision not to mention drugs in their own lyrics. Some of the interviewees expressed that they found it unfair to point to them and their music as a possible reason and/or incentive for young people to take drugs, and stated that rap lyrics might reflect certain aspects of society, such as drug use. Some of the interviewees reported that foreign rappers speaking in a positive manner about drugs had fueled their own interest in certain drugs when they were younger and they were aware of possible influence of lyrical content on young people. There was criticism of various societal institutions, such as the educational and health care systems, and some of the interviewees expressed belief that drug use by young people could in some part be traced to untreated mental anguish such as anxiety and depression and that addressing this problem was the responsibility of the community as a whole.