Er þróunaraðstoð nýtt form af nýlenduhyggju?: Mannfræðileg gagnrýni á þróunaraðstoð

Abstract

Þróunaraðstoð er hugtak sem margir kannast við en segja má að þróunaraðstoð hafi orðið að miðpunkti í samskiptum milli landsvæða norðurs og suðurs síðastliðna áratugi. Þróunaraðstoð er oft sett fram á jákvæðan hátt, eða sem fyrirkomulag sem ætlað er að betrumbæta lifnaðarhætti og efla efnahag þróunarlandanna. Þróunaraðstoð er því að mörgu leiti talin vera nauðsynleg starfsemi sem erfitt er að efast um. Margir fræðimenn og þá sérstaklega mannfræðingar taka sér hins vegar gagnrýna stöðu gegn þróunaraðstoð. Þeir líkja þróunaraðstoð við nýlendutímann sem var tímabil þegar Evrópa ríkti yfir suðrinu, hagnýtti auðlindir þess og yfirfærði eigin siði og gildi á innfædda. Ritgerð þessi tekur sjónarmið mannfræðinnar á þróunaraðstoð og varpar fram spurningunni hvort að þróunaraðstoð sé í raun nýtt form nýlenduhyggju líkt og mannfræðingar halda fram. Til að svara því er byrjað á að skoða sögulegar rætur þróunaraðstoðar og þá hugmyndafræði sem hefur mótað hana, ásamt því að fara í helstu kenningar sem gagnrýna þróunaraðstoð frá sjónarhorni mannfræðinnar. Skoðað er einnig hvernig orðræða þróunar hefur búið til ákveðna staðalímynd af þróunarlöndum og hvernig slík orðræða á rætur að rekja í orðræðu nýlendutímans. Fjallað er um hvernig mannfræðin skiptist í tvær ólíkar fylkingar þegar kemur að þróunaraðstoð, þar sem annað hvort er starfað meðal þróunaraðstoðar stofnanna eða tekin staða gegn þróunaraðstoð. Að lokum er farið í birtingarmynd þróunaraðstoðar á 21. öldinni þar sem farið er yfir þróunaraðstoðar fyrirkomulag síðustu ára. Sýnt er fram á að enn megi finna ýmsar leifar af nýlenduhyggju í fyrirkomulagi þróunaraðstoðar og orðræðum þróunarstofnana og má því ætla að þróunaraðstoð er að hluta til nýtt form af nýlenduhyggju.