Forsaga sterkrar þátíðar í germönsku: með sérstöku tilliti til 7. flokks sterkra sagna í íslensku

Abstract

Þessi ritgerð er lögð fram til B.A.-prófs í almennum málvísindum á Hugvísindasviði Háskóla Íslands. Viðfangsefni hennar er forsaga og þróun þátíðarmyndunar sterkra sagna eftir 7. flokki í íslensku. Þar sem þessi þátíð á rætur sínar að rekja til indóevrópska perfektsins, verður fyrst rætt um það, bæði form þess og merkingu, og síðan sýnt hvernig það birtist í nokkrum fornindóevrópskum málum. Það sem einkenndi perfekt í indóevrópsku var að það var myndað með tvöföldunarforskeyti og sérstökum beygingarendingum og hafði statífa merkingu (ástandsmerkingu). Þróun þessarar formdeildar var með sérstæðum hætti í germönsku. Þar sem germanska sagnkerfið gekk í gegnum meiriháttar breytingar, sem m.a. leiddu til þess að aórist og imperfekt hurfu úr málinu, fékk perfekt aukið vægi í þátíðarmynduninni. Hin upprunalega tvöföldun í myndun perfektsins varðveitist þó aðeins meðal sterkra sagna af sjöunda flokki. Til að fá sem skýrasta mynd af þróuninni í germönsku verða sterkar sagnir þessa flokks athugaðar í nokkrum forngermönskum málum, einkum gotnesku. Að lokum verður gerð grein fyrir umræddum sögnum í íslensku fornmáli og breytingum á beygingu þeirra í nútímamáli. Er hér um að ræða eitt fornlegasta atriði íslenskrar málfræði.