Aðgangur almennings og fjölmiðla að þinghöldum í sakamálum : heimild til að kæra úrskurði um opin eða lokuð þinghöld

Abstract

Til að tryggja réttláta málsmeðferð fyrir dómi skal þinghaldi vera háttað svo að það sé opið almenningi. Sá réttur endurspeglar meginregluna um opinbera málsmeðferð. Þessi regla er tryggð í 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu nr. 62/1994 og 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944. Í henni felst að almenningur, sem og fjölmiðlar, geta mætt í dómsali og heyrt hvað þar fer fram. Þó er ekki algengt að almenningur mæti í dómsali og því hafa fjölmiðlar mikilvægu hlutverki að gegna sem fulltrúar almennings þar í stað. Fjölmiðlar mæta í dómsali og fjalla um það sem þar fer fram í blöðum, útvarpi, sjónvarpi og netmiðlum. Það er undantekning frá meginreglunni um opinbera málsmeðferð að dómari geti á grundvelli 1. mgr. 10. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008, lokað þinghaldi telji hann það nauðsynlegt. Í þessari ritgerð verður fjallað um meginregluna um opinbera málsmeðferð og undantekningar frá henni. Þá verður einnig fjallað um hlutverk fjölmiðla og heimildir þeirra til að fjalla um sakamál og nafngreiningu sakaðra manna. Þá verður reynt að varpa ljósi á hvort fjölmiðlar geti á grundvelli 2. mgr. 10. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008, óskað eftir úrskurði um opin eða lokuð þinghöld. Niðurstöður ritgerðarinnar eru þær að dómstólar hafi almennt viðurkennt að fjölmiðlar hafi hagsmuni af því að málsmeðferð sé opin. Til að meginreglan um opinbera málsmeðferð nái markmiði sínu er nauðsynlegt að fjölmiðlar hafi frjálsan aðgang að dómstólum og þar af leiðandi upplýst almenning um gang og stöðu sakamála.

In order to ensure the right to a fair trial in criminal proceedings, the European Convention on Human Rights declares that court trials must be heard in public. This right is protected by article 6 of the aforementioned act and article 70 of the Icelandic constitution no. 33/1944. The public and the media is entitled to be present at court and observe results of trials. In recent years, it is not found to be common that the public themselves chooses to be present at court. Rather, the media fills that role by going to court and later reporting to the public of the cases outcomes. There is an exception to the principle of free access to courts in Paragraph 1. Article 10. of the Icelandic law on criminal proceedings no. 88/2008, to deny the public access to court, if it is considered neccesary and justified. The goal of this thesis is to discuss the rule of open access and its exceptions. The thesis will also include a discussion on the role of the media and their warrant to cover criminal cases and to name accused persons. Finally, this thesis will discuss if the media can according to Paragraph 2. Article 10. The law on Criminal Procedure no. 88/2008, request an order regarding open or closed access to criminal proceedings. The main conclusion of this thesis is that the courts have generally recognized that the media has general interests in open procedure and should therefore be able to request such orders.