Konur á stalli? Um minnismerki nafngreindra kvenna í almenningsrými Reykjavíkur

Abstract

Styttur í almenningsrými Reykjavíkur gegna mikilvægu hlutverki, þær eru hluti afmenningarminni þjóðarinnar og miðla áfram upplýsingum um samfélag fortíðar. Á fyrrihluta 20. aldar var fjöldi styttna af körlum reistar í almenningsrými Reykjavíkur enengar af nafngreindum konum. Í dag eru minnismerki nafngreindra kvenna fjögur, þaraf ein stytta í fullri stærð. Styttur af ónafngreindum konum, sem margar hverjar erunaktar og vísa til móðurhlutverksins, eru aftur á móti 21. Markmið þessarar ritgerðar erað skoða út frá kynjasögulegu sjónarhorni ástæðu þess hve fáar styttur af nafngreindumkonum er að finna í almenningsrými Reykjavíkur.Undir lok 20. aldar breyttist viðhorf gagnvart styttum en þá þóttu styttur ástöllum nokkuð gamaldags og listamenn byrjuðu að taka þær niður og gera listaverk sínþannig aðgengilegri almenningi. Þegar farið var að rannsaka sögu kvenna og þátt þeirraí mótun þjóða kom í ljós að tilvist þeirra á þessu sviði hafði að mestu verið sópað undirteppið. Sagnaritun var að mestu karllæg og ekki var talin þörf á að minnast á upplifanirog þátttöku kvenna í menningarminni þjóða. Slík viðhorf hafa átt þátt í því að færristyttur hafi verið reistar af nafngreindum konum en körlum.Á 21. öldinni má þó segja að viðhorfið hafi breyst hér á landi, sem og í öðrumlöndum, á ný. Umræða hefur átt sér stað um að reisa þurfi fleiri styttur af nafngreindumkonum í almenningsrými borga þar sem að styttur séu mikilvægur hluti af þjóðarminnisamfélaga. Því sé mjög mikilvægt að leiðrétta þann kynjamismun sem er til staðarmeðal styttna í almenningsrými borga. Af þeim sökum þyrfti að koma fleirinafngreindum konum á stall og móta af þeim styttur í fullri stærð. Það er hins vegar afarkostnaðarsamt og hið opinbera eða stjórnvöld hafa ekki litið svo á að það væri í þeirraverkahring að kosta listaverk í almenningsrými. Það hefur því verið í höndumeinstaklinga eða samtaka að taka að sér slík verkefni og afla fjár til þess.