Rannsókn á Selvogshrauni með fjarkönnun og landupplýsingum

Abstract

Úr Brennisteinsfjalla eldstöðvakerfinu á Reykjanesskaga flæddi Selvogshraun. Gosið sem myndaði Selvogshraun var sprungugos og samkvæmt Jóni Jónsyni (1978) myndaðist Selvogshraun árið 1340 en samkvæmt Magnús Á. Sigurgeirsson, (2021) myndaðist það á 10. öld. Markmið þessarar rannsóknar er að nota fjarkönnun og landupplýsingar til að skoða flæðimynstur og byggingu hraunsins út frá loftmyndum. Hraunrásirnar einkennast af bogadregnum hryggjum sem liggja niður með flæðistefnu hraunrásanna, algengt mynstur í hraunrásunum er að sjá þær þrengjast og víkka til skiptis. Hraunseparnir í hrauninu eru frá því að vera nokkrir metra upp í tæpa 100 m á breidd og hafa allt frá sléttu yfirborði yfir í hryggi, líkt og hraunrásirnar en ekki jafn gróft. Forritið QGIS var notað til að reikna rúmmál og flatamál hraunsins. Niðurstaða þeirra reikninga var að flatarmálið væri 10,7 km2 og rúmmál 0,07 km3. Samkvæmt Jóni Jónsyni (1978) er flatarmálið 9,4 km2 og rúmmálið 0,19 km3. Þessi mismunur á rúmmálsstærð skapast vegna þess að forritið gerir ekki grein fyrir lægðum undir hrauninu sem getur valdið talsverðu vanmati á rúmmálsstærðinni. Að lokum var skoðað hvort fylgni sé á milli hæðar og breiddar hraunsepa. Hraunsepar af mismunandi stærð og af þremur mismunandi svæðum voru mældir. Niðurstöður mælinga á hraunsepum sýndu að það virðist vera fylgni á milli hæðar og breiddar á hraunsepum í Selvoghrauni.

Selvogshraun flowed from the Brennisteinsfjöll volcanic system on Reykjanesskagi. The eruption was a fissure eruption and according to Jón Jónsson (1978), Selvogshraun was formed in 1340 but according to Magnús Á. Sigurgeirsson, (2021) it was formed in the 10th century. The aim of this research is to use remote sensing and geographical information systems to look at flow patterns and the structure of the lava from aerial photographs. The lava channels are characterized by curved ridges that lie along the flow direction of the lava channels, a common pattern in the lava channels is that they narrow and widen alternately. The lava lobes in Selogshraun can be from a few meters to close to 100 m wide and their surface can be anywhere from smooth to ridge like formations similar to the lava channels though not as coarse. The QGIS software was used to estimate the volume and surface of the lava. The results of the calculations were that the surface area was 10,7 km2 and the volume was 0,07 km3. According to Jón Jónsson (1978) the surface area is 9,4 km2 and the volume is 0,19 km3. The difference in the volume is because the software does not allow for depressions in the landscape under the lava which can cause a considerable underestimation of the volume. Finally, a correlation between the height and width of lava lobes was estimated. Lava lobes of different sizes and from three different areas were measured. The conclusion is that there is a noticeable correlation between the height and the width of lava lobes in Selvogshraun.