Tjáningarfrelsi fjölmiðla og lögbannsmál: Hver er réttarstaða fjölmiðla þegar lögbanns er krafist á umfjöllun sem telst eiga erindi til almennings?

Abstract

Tjáningarfrelsið er með mikilvægustu mannréttindum sem einstaklingar njóta. Sá réttur er þó ekki takmarkalaus og geta menn þurft að ábyrgjast orð sín fyrir dómi eða þola takmarkanir á tjáningu sinni í þeim tilvikum sem aðrir hagsmunir eru í hættu. Ólíkt ritskoðun gildir ekki fortakslaust bann við lögbanni á birtingu fjölmiðlaumfjöllunar en það vekur oft engu að síður sterk viðbrögð þar sem það felur í sér fyrirfram takmörkun á tjáningu. Nú á dögunum var frumvarp til breytinga á lögum um kyrrsetningu, lögbann o.fl., nr. 31/1990 samþykkt en tilefni þeirra breytinga var einna helst áberandi lögbannsmál Glitnis HoldCo á hendur Stundinni. Í þessari ritgerð verður leitast við að svara því í hvaða farveg lögbannsmál munu fara hér eftir, þ.e. hver sé réttarstaða fjölmiðla þegar krafist er lögbanns á umfjöllun þeirra, og þá sérstaklega þegar umfjöllunarefnið telst eiga erindi til almennings. Gerð verður grein fyrir tjáningarfrelsinu og takmörkunum þess, fjallað um hlutverk fjölmiðla í lýðræðisþjóðfélagi og vernd stjórnmálalegrar tjáningar. Þá verður fjallað sérstaklega um lögbann og dómar Hæstaréttar Íslands raktir um lögbannsgerðir þar sem tjáningarfrelsið átti í hlut. Einnig verður greint frá tilefni og markmiðum lagabreytinganna, ekki síst í ljósi máls Glitnis HoldCo og Stundarinnar.