"Út við ræði og ervið föng": Einsöguleg rannsókn á ævi sjómannsins og alþýðuskáldsins Jóns Jónatanssonar

Abstract

Markmið þessarar rannsóknar er að nota aðferðarfræði einsögunnar (e. microhistory) til þess að gera grein fyrir lífshlaupi þurrabúðar- og þurfamannsins Jóns skálds Jónatanssonar og fjölskyldu hans. Jón var fæddur árið 1829 og lést 1912. Stóran hluta ævi sinnar starfaði hann sem sjómaður við Ísafjarðardjúp og einkenndist líf hans af mikilli örbirgð, rótleysi og barnaómegð. Í ritgerðinni verður lífshlaup Jóns sett í samhengi við þá samfélagslegu þróun sem átti sér stað á 19. öld og birtist meðal annars í vexti sjávarútvegs og flutningum fólks til sjávarsíðunnar. Með því að tefla saman þeim heimildum sem tengjast Jóni beint og óbeint gefst tækifæri til að varpa ljósi á þjóðfélagsstöðu barnmargra þurrabúðar- og þurfamanna sem reyndu að fóta sig í samfélagi sem stóð á tímamótum. Kveðskapur var órjúfanlegur hluti af lífi Jóns og var hann nokkuð þekkt rímna- og tækifærisskáld í nærsamfélagi sínu. Þá öðlaðist hann í æsku meiri menntun en samfélagið gerði ráð fyrir og var þar af leiðandi bæði læs og skrifandi. Í rannsókninni verður þessi færni Jóns og kunnátta skoðuð með það að markmiði að gera grein fyrir því hvernig hann hagnýtti þá þekkingu sem hann bjó yfir á langri ævi. Undir lok ævinnar hóf Jón samstarf við Sighvat Grímsson Borgfirðing og varð með því hluti af samfélagi vestfirskra fræðimanna, handritaframleiðenda sem helguðu líf sitt framleiðslu á handrituðu efni. Í ritgerðinni verður samband þeirra Jóns og Sighvats skoðað með það að markmiði að gera grein fyrir áhrifum Sighvats á hagnýtingu Jóns á skriftarkunnáttunni og kveðskaparlistinni.